است و اگر مقصر [1] در تحصيل نباشد و در وسعت وقت علم به حكم حاصل كند اعاده كردن نماز [2] بر او واجب است و اگر بعد از وقت علم پيدا كند احوط قضا است و ليكن در وجوب آن اشكال است بلكه واجب نبودن آن خالى از رجحان نيست .
( مسأله 618 ) : اگر شخصى در خواندن نماز در مكان غصبى مضطر شود مثل اينكه ظالمى او را به خواندن نماز در مكان غصبى اكراه كند ، نمازش صحيح است چنانچه هرگاه او را در آن مكان زندانى كنند يا بر تلف شدن جان خود در اثر بيرون رفتن از آن مكان بترسد اگر تصرف نماز زائد بر تصرف نمودن در آن مكان نباشد مثل اينكه عاجز از حركت باشد هر چند به واسطه ، خواه ايستاده باشد ، و خواه نشسته و امثال آن از حالات مختلف ، نمازش صحيح است .
( مسأله 619 ) : اگر مقدار لازم جهت خواندن نماز بيشتر از مقدار تصرف در آن مكان باشد ، تصرف مقدار زائد موقوف است بر اذن مالك و هر گاه اذن ندهد مقدار زائد را نمى توان تصرف نمود مثل آنكه مالك نهى از ايستادن كند ،

[1] محمد كاظم طباطبائى : ملاك بطلان در اينجا و در لباس نمازگزار علم به نجس بودن و حرمت فعل است ، پس جاهل و ناسى حكم اگر چه مقصر باشند با عدم التفات مانند جاهل به موضوع و ناسى آن كه نمازش صحيح است مى باشند ، و علم به فساد دخالتى در موضوع ندارد مگر در عدم حصول قصد قربت .
[2] شيخ انصارى : احوط اعاده فعل به نيت قربت است ، نه به نيت وجوب مگر آنكه عالم به حرمت باشد ، نه عالم به فساد و از روى اجتهاد خود نماز در مكان غصبى را صحيح بداند چنانچه مذهب بعضى از اصوليين است ، و بعد از نماز با وجود وقت بايد به خطاى در اجتهاد خود قطع پيدا كند پس ظاهر در اين صورت وجوب اعاده و بلكه قضا است .

197