هيچ قدرت ندارد ، استغفار كند بدل كفاره اگر چه يك مرتبه باشد ، اما احوط آن است كه اگر بعد قدرت به هم رسانده كفاره بدهد .
مسأله 767 - هر گاه شخص با قدرت ملاحظه صبح نكرد يا به خبر غير به صبح نبودن اكتفا كرد ، يا ملاحظه صبح كرد به شك يا به ظن افتاد و مفطر به عمل آورد بعد معلوم شد كه صبح بوده قضاء بر او واجب است نه كفاره .
مسأله 768 - هر گاه شب شهر رمضان مثلا خبر دادند شخص را كه صبح است و او علم حاصل نكرد يا گمان شوخى و سخريه كرد و مفطر به عمل آورد بعد معلوم شد كه صبح بوده ، همان قضاء بر او واجب است اگر معلوم نشود كه صبح بوده ، روزه صحيح است مطلقا هر روزه اى كه باشد و اگر خبر دهنده عدلين بوده‌اند ، كفاره هم واجب است ، اما عدل واحد احتياط كفاره است ، اما غير رمضان باطل است ، مگر صوم مضيق و معين [1] با ملاحظه وقت و احوط [2] تمام كردن روزه و قضاء آن است .
مسأله 769 - هر گاه خبر دهند شخص را به دخول مغرب و افطار كند و بعد خلافش ظاهر شود ، واجب است بر او قضاء و اگر خود قدرت ملاحظه كردن داشت و نكرد كفاره [3] هم واجب است بنا بر اقوى ، مگر آن كه خبر دهنده عدل [4] يا عدلين باشند هر چند جاهل [5] باشد به آن كه تقليد غير نمىتوان كرد در دخول وقت و خروج آن و ظاهرا فرق نيست ميان رمضان و غير آن ، مثل نذر معين .
مسأله 770 - اما بوسيدن و لمس زنها كه شهوت به حركت آيد كه عادت انزال

[1] - ( يزدى ) اقوى در اين دو نيز بطلان است حتى با ملاحظه ، بلكه احوط در شهر رمضان نيز ترك نكردن قضاء است حتى با ملاحظه .
[2] ( شيرازى ) اين احتياط ترك نشود .
[3] ( خراسانى ) اگر خبر ، موجب ظن به دخول وقت نگردد و الا قضاء ، فضلا از كفاره احوط است .
[4] ( خراسانى ) در عدل واحد تأمل است . ( صدر ) در عدل واحد اشكال است .
[5] ( يزدى ) وجوب كفاره بر جاهل معلوم نيست .

190