داد وستد مىنموده تسليم وليد نموده كه به بكر رساند ، بعد از زمانى طويل زيد گريبان عمرو را گيرد وگويد : امانت مزبور را چه كردى ، وبه كه دادى ؟ عمرو گويد كه : من به آن چه مأمور مىبودم معمول داشتم ، ونظر به اين كه مدّت طولانى گذشته بود بعد از آن كه زيد تحقيق نمود كه واسطه ء ارسال تو كدام مكارى بود ؟ عمرو تأملى نموده چنين داند كه به خالد مكارى داده ، به آن تصوّر گويد : به خالد داده ام ، واز خالد كه تفتيش شود ، خالد گويد : به من نداده ، از عمرو ثانياً تحقيق نموده ، عمرو متذكر اين شود كه شايد به وليد مكارى داده باشم ، به تصوّر اين كه من با هر دو سر وكار مىداشتم ، گويد : هر گاه خالد نگرفته است وليد گرفته است ، يحتمل كه مكاريان هر كدام گرفته اند اكنون حاشا نموده باشند ، از اين كه مأمور به ارسال اين امانت مىبودم ارسال نمودم ، واسطه يكى از اين مكاريان مىبوده است .
آيا در صورت مسطوره اختلاف اقوال عمرو دلالت بر خيانت وتفريط او دارد وضامن است يا نه ؟ ودر صورتى كه زيد بعد از اين مراتب به عمرو گويد كه : تو عمداً بر اين اختلاف اقرار نمودى نه بر سبيل نسيان وغفلت ، عمرو گويد كه : نه ، گزارش من همان است كه گفته ام ، آيا در اين صورت زيد را بر عمرو شرعاً چه تسلَّطى هست ؟ بيّنوا توجروا .
ج : بدان كه امين ضامن نمىشود امانت را مگر در صورت تعدّى به تصرّف كردن در آن به غير آن چه اذن دارد ، يا حفظ موقوف بر آن است ، يا صورت تفريط به كوتاهى وتقصير در محافظت آن ، واختلاف اقوال عمرو به نحوى كه در استفتاء مذكور است خصوصاً با وجود احتمال انكار مكارى نسياناً او مصلحةً ، وخصوصاً با وجود اظهار عمرو اين كه اختلاف اقوال من به جهت طول مدّت ونسيان حقيقت است ، مثبت تعدّى يا خيانت يا تفريط نمىشود ، ومطلقاً دلالتى شرعيّه يا عرفيّه بر تعدّى يا تفريط او ندارد .
بلى در صورتى كه ابتداء اصل امانت را انكار نمايد ، وبعد اعتراف كند ، يا به بيّنه بر او ثابت شود ، هر گاه اظهار سهو يا فراموشى يا اشتباه ، يا عذرى ديگر نكند ، فقهاء اين را داخل تعدّى گرفته اند ، امّا هر گاه در اين صورت هم اظهار

382