كند آن را ومصالحه ومبايعه را وبقاى آنها را مسلَّم داشته باشد نمىتواند ادعاء ومطالبه آن را كند به تمسك اين كه من حقّ ملكيّت را مصالحه كردم نه حقّ الدعوى را وهر كه مصالحه كند هر ادعايى كه به هر وجهى از وجوه در ملكى داشت به شخص ديگر به مبلغى معيّن وآن را مسلَّم داشته باشد ديگر حقّى از آن ملك از براى او باقى نخواهد بود وبعد از موت او وارث او نتواند ادّعا كند آن ملك را چه اگر مصالحه حقّ الادعاء مزيل حقّ ملكيّت نباشد حقّ ملكيّت او باقى خواهد بود ووارث او را ادّعا خواهد رسيد چه او را اختيار اسقاط حقّ الادعاء وارث نيست نهايت امر آن است كه حقّ الادعاى خود را ساقط مىكند وچون ملك بر ملكيّت او باقى خواهد بود به وفات او منتقل به وارث خواهد شد ووارث حقّ خود را خواهد توانست ادّعا كند وهم چنين حاكم شرعى وساير اهل حسبه هر گاه مصالح را با وجود حياة جنون طارى شود ودور نيست كسى ادّعاى اجماع بر خلاف اين كند .
وهر گاه تلازم فيما بين مصالحتين باشد پس سقوط حقّ الدعوى مستلزم سقوط حقّ الملك نيز خواهد بود ونيم دانگ اعترافى به مصالحه حقّ الادعاء در مجموع يك دانگ ونيم ساقط خواهد شد .
ورابعاً آن كه بر فرض تسليم عدم تلازم بين المصالحتين شرعاً وقبول انفكاك زوال ملكيّت از مصالحه حقّ الادعاء مىگوييم كه بسا باشد كه الفاظ را در لغت معنى باشد وبحسب عرف عام يا خاص مفهوم ديگر وبسا باشد كه از براى لفظى منفرداً معنى باشد ودر وقوع آن در هيئت تركيب معنى ديگر ، وظاهر آن است كه مفهوم عرف اين زمان خصوصاً نزد عامه ناس از اين تركيب كه صلح كردم هر دعوايى يا ادّعايى كه در فلان ملك داشتم با تو به فلان مبلغ آن است كه هر حقّى كه در آن ملك داشت از عين يا ادّعا مصالحه نموده ومصالح له بغير از اين نمىفهمد وقصد نمىكند نه اين كه مفهوم آن همين مصالحه مجرّد مطالبه كردن باشد اگر چه ملك بر ملكيّت مدّعى باقى باشد ووارث آن تواند ادّعا بكند واگر مجنون شود اولياء او توانند ادّعا بكنند

333