داشته باشد كه تفاوت مغربى نصف آن باشد كه قمر به قدر معتدٌّ به حركت بكند ، ودر صورت تعارض اختلاف طول با اختلاف عرض حكم تفاوت مىكند .
وخبير در علم رياضى همه ء شقوق را استنباط مىتواند بكند . وهمچنين اين كه در صورت اختلاف دو بلد رؤيت در كدام يك موجب ثبوت در ديگرى نمىشود ، ودر كدام يك موجب مىشود ، چه هر گاه رؤيت در بلدى موجب ثبوت هلال در بلدى ديگر نشود ثبوت آن در آن ديگر باعث ثبوت در اول مىشود .
ووقت وحال وفا به بيان از اين أبسط نمىكند ، والَّا همه ء شقوق آن را بيان مىكردم ، وليكن ماهر خود مىتواند استنباط كرده .
چون اينها معلوم شد معلوم مىشود كه رؤيت در بغداد كفايت ثبوت اول ماه در كشمير نمىكند كه عرض آنها نزديك به هم است وتقريباً بيست وپنج درجه طول بغداد كمتر است ، وهمچنين ديدن در مصر كفايت از براى بغداد نمىكند ، چه با اندك تفاوت در عرض تقريباً هفده درجه طول مصر كمتر است ، وثبوت مصر از براى مشهد مقدس كفايت نمىكند كه تقريباً سى درجه طول آنها تفاوت دارد واختلاف عرض كم است ، وديدن در صنعاء ويمن كفايت ديدن در مدائن نمىكند ، چه با وجود قرب در طول قريب به نوزده درجه در عرض مختلفند ، وديدن در اصفهان كفايت ديدن نهاوند را نمىكند كه تقريباً سى ودو درجه در طول تفاوت دارند وهكذا .
اما اصفهان وكاشان وقم ورى ويزد وشيراز وتبريز ومشهد مقدس واسترآباد وبغداد وبصره وقزوين وهمدان وامثال اينها در هر يك كفايت از براى ديگرى مىكند ، چه غايت تفاوت طولى آنها از ده دوازده درجه نمىگذرد ، وتفاوت عرضى هم بسيار كم است ، مگر ابتداء وانتهاى اين بلاد مثل بغداد ومشهد مقدس كه تقريباً دوازده درجه است ، وتفاوت طولى آنها است ، وظاهر اختلاف حكم آنها است چنانكه جمعى از علماء تصريح كرده اند كه بناى شارع بر اين تدقيقات هيويّه نيست ، وهمين قدر كه فرموده : رؤيت هلال كه شد ماه ثابت مىشود بايد ما

175