( 246 ) س 169 : بفرماييد كه هر گاه شخصى در سفر جمع نمايد ميانه قصر واتمام مىتوان كه نماز ظهر وعصر را تمام بجاى آورد وبعد از آن هر دو را قصر يا آنكه بايد كه نماز ظهر را تمام وقصر به جا آورد بعد از آن عصر را چنين به جا آورد ؟
ج : هر يك از دو طريق جايز است ونماز صحيح است .
( 247 ) س 170 : بيان فرماييد كه كسى كه شغل او هميشه كرايه كشى است در چهار فرسخ كه محل تخيير است هر گاه خواسته باشد كه به سفرى برود كه زياده از اين مسافت باشد در سفر اول حكم مكارى بر او صادق است يا نه ؟
ج : در عبارت في الجمله ابهامى است وحقير چنين فهميدم كه مراد آن است كه هر گاه كسى شغل آن كرايه كشى در چهار فرسخ باشد يعنى سفرى كه شغل آن است رفتن به چهار فرسخ وآمدن است چنين شخصى هر گاه خواهد به سفر هشت فرسخى مثلًا برود آيا نماز را تمام مىكند يا نه ؟ بلى نماز را در همان سفر اول تمام مىكند اگر ده روز متوالى در خانه نمانده باشد يا محل اقامه .
( 248 ) س 171 : وبيان فرماييد كه چون قرآن را از جمله واجباتى دانسته اند كه زيادتى ونقصان آن عمداً موجب بطلان نماز مىشود نه سهواً وحكم فرموده ايد كه تكرار يك سوره عمداً موجب بطلان نماز نمىشود آيا تكرار حمد فقط هم مثل تكرار سوره است كه عمداً موجب بطلان نماز نمىشود يا آن موجب بطلان نماز مىشود ؟
ج : قرائت از جمله واجباتى نيست كه در هر حال زيادتى در آن متحقّق شود وتكرار قرائت موجب زيادتى در نماز باشد تا در صورت عمد نماز باطل شود بيان اين مطلب بر وجه تحقيق آن كه زيادتى در مأمور به در وقتى متحقّق مىشود كه امر كننده حدى بخصوصه از براى آن در ضمن امر معين نموده باشد پس هر كه از آن حدكم كند در مأمور به نقصان كرده وهر كه از آن حد تجاوز كند بر آن زياد كرده اما هر گاه مطلق امر كند وتعيين حدى نكند در آن زيادتى

167