ودر ركعت دوم ركوع را فراموش كند ودر وقت سجده رفتن به خاطرش آيد آن چه را كه فراموش نموده بوده است هر گاه آن سجده را سجده ركعت اول قرار داده نماز او صحيح است يا نه ؟
ج : هر گاه هنوز داخل سجده نشده باشد وسر به سجده نگذاشته باشد همان سجده را از ركعت اول قرار دهد وما بعد آن را به جا آورد ونماز را تمام كند ونماز او صحيح است واگر داخل سجده شده باشد ظاهر آن است كه نماز او باطل باشد وبايد از سر بگيرد .
( 245 ) س 168 : بفرماييد چون كه مقرر است كه هر گاه از براى امام حادثه رخ نمايد كه موجب قطع نماز شود مىتواند خود يا مأمومين كسى را كه صلاحيت امامت دارد به جاى خود وا دارد به جهت امامت آيا آن شخص بايد كه از جمله مأمومين باشد يا شخص خارج را هم مىتوان واداشت ؟
ج : بلى مىتوان وسنّت است كه كسى باشد كه در حال اقامه حاضر باشد وتخصيص به مأموم ندارد به جهت اطلاق اخبار مستفيضه ( 1 ) وظهور صحيحه معاوية بن عمار ( 2 ) وروايت زراره ( 3 ) بلى در روايت ابى حفص ( 4 ) رسيده : يأخذ بيد رجل من القوم من الصّف فليقدّمه ودر روايت مرسله كه از على بن جعفر است مىفرمايد : فليتقدّم بعضهم ( 5 ) وليكن اين دو روايت موجب اختصاص نمىشود زيرا كه امر در اينها از براى وجوب نيست بالاجماع چه استنابه واجب نيست بلكه يا از براى جواز است يا استحباب وهيچيك تخصيص روايات متقدمه نمىشود چه جواز يا استحباب تقديم بعض مأمومين منافاتى با جواز تقديم غير ندارد .

( 1 ) همان ، 4 / 998 . ( 2 ) همان ، 4 / 977 از كافى وتهذيب . ( 3 ) همان ، 4 / 978 ، از كافى وتهذيب . ( 4 ) وسائل الشيعة ، 7 / 240 . ( 5 ) تلخيص الوسائل ، 4 / 998 ، به نقل از تهذيب .

166