جاهل مسأله بوده ومدتى اقتدا نموده چه صورت دارد ، وهر گاه منفرد نماز كرده ومجتهد يك تسبيح را واجب دانسته ومقلد گمان گرده كه يك تسبيح اربع را تمام واجب دانسته ومقلد مدة العمر خود بدين عقيده نماز گزارده در اين صورت چه وجه دارد ؟
ج : اقوى آن است كه لازم نيست كه امام ومأموم در اجتهاد يا تقليد بر يك وجه باشند ، بلكه جايز است مجتهدى را اقتدا به مجتهدى ديگر اگر چه در مسائل نماز اختلاف داشته باشند ، هم چنين جايز است امام مقلد مجتهدى ومأموم مقلد مجتهدى ديگر باشد كه با يكديگر مختلف باشند ، ونماز مأموم صحيح است ، زيرا كه نماز امام صحيح است از براى خود او ، ودر جواز اقتداء زياده بر آنى كه بايد نماز امام از براى خود او صحيح باشد ثابت نيست ، پس در هر دو صورت مفروضه نماز مأموم صحيح است .
واما صورت جهل مسأله ، پس اگر آن مأموم اصلًا ومطلقاً ملتفت اين مسأله نبوده وتشكيكى در نماز خود نداشته باشد باز نماز او صحيح است ، وهر گاه جاهل مقصر بوده كه تشكيك داشته واحتمال خلاف آن را مىداده در اين صورت ظاهر آن است كه نماز او صحيح نباشد .
واما در مسأله اخير كه مجتهد يك تسبيح كامل را واجب ندانسته ومقلد چنان مىدانسته كه كاملًا يك تسبيح را واجب مىداند وبدين عقيده نماز كرده ، پس اگر اصلًا خلاف آن را احتمال نمىداده باز نماز او صحيح است ، واگر احتمال خلاف مىداده اما به اين مظنه يك تسبيح كامل را خوانده وبه اعتقاد وجوب ، باز حق آن است كه نماز او صحيح است اگر چه اعتقاد وجوب خوب نبوده . والله العالم .
( 137 ) س 60 : هر گاه مصلى بعد از سلام به خاطرش آيد كه يك سجده يا تشهد را فراموش نموده ؟
ج : اقوى واظهر آن است كه بايد بعد از نماز سجده ء متروكه يا تشهد متروك را

111