در آنها واجب نيست . بلى در منافع آنها خمس هست به شرطى كه به قصد استفاده نگهدارى شده باشد .
مسأله 4 - اگر مالى به ارث به او برسد و بداند كسى كه اين مال از او به ارث رسيده خمس آن را نداده ، بايد خمس آن را بدهد و نيز اگر در خود آن مال خمس نباشد ، ولى انسان بداند كسى كه آن مال از او به ارث رسيده بدهكار خمس است ، بايد خمس را از مال او بدهد .
مسأله 5 - اگر به سبب قناعت كردن ، چيزى از مخارج سال انسان زياد بيايد واجب است خمس آن را بدهد .
مسأله 6 - چيزى كه متعلق خمس نباشد يا آن كه باشد و لكن خمس آن را داده باشد ، اگر قيمت سوقيهء آنها زياد شود زيادى قيمت آنها خمس ندارد ، در صورتى كه آن چيزها را مال التجاره و سرمايهء كسب قرار نداده باشد و مقصودش آن باشد كه اعيان آنها به ملك او باقى بماند و از منافع آن منفعت ببرد . و امّا اگر مقصود تجارت به آنها باشد ، مثل اين كه زمينى بخرد براى فروختن ، پس ظاهر آن است كه به زيادى قيمت آن خمس واجب مىشود ؛ به شرط آن كه در حال زياد شدن قيمت فروختن آن ممكن باشد ، و امّا اگر نقل و انتقال آن ممكن نباشد مگر در سال بعد ، پس زيادى قيمت آن از منافع سال آينده خواهد بود نه از سال اول .
مسأله 7 - خمس در ارباح مكاسب بعد از بيرون كردن مخارج و مصارف است كه در تحصيل منفعت به كار برده و تعلق آن در صورتى است كه از مخارج سال او زياد بيايد . و مبدأ سال كسبى روزانه از اول شروع به كسب است و براى كسى كه شغلش كاسبى روزانه نباشد مبدأ سال او رسيدن فايده است . و مبدأ سال زارع اول زمان رسيدن زراعت است كه به تصفيهء غله حاصل مىشود . و مبدأ سال باغبان بريدن خرما و چيدن ميوه است ، و اگر ميوه يا زراعت را پيش از وقت بريدن و چيدن بفروشد مبدأ سال او وقت گرفتن قيمت است . و كفايت نمىكند صرف مالك شدن مگر در صورتى كه مثل موجود باشد و تحصيل آن ممكن باشد به مطالبه كردن .

196