مسأله 3 - اگر از نهرهاى بزرگ مثل نيل و فرات و دجله جواهرى بيرون آورد به فرو رفتن در زير آب ، چنانچه در آن رود خانه جواهر عمل مىآيد و متكوّن مىشود ، بايد خمس آن را بدهد .
مسأله 4 - اگر جواهرى مثل لؤلؤ و مرجان و ساير جواهرات در دريا غرق شود و مالكش از آن اعراض كند ، پس اگر بعد از آن كسى در آب فرو رود و آن را بيرون آورد ، واجب است بر آن خمس بنا بر احتياط .
مسأله 5 - عنبر در حكم جواهر است در صورتى كه به فرو رفتن در آب بيرون آورده باشند ، و امّا اگر از روى آب يا از كنار دريا آن را گرفته باشند ، پس آن بنا بر اقوى در حكم ارباح مكاسب است در صورتى كه شغل از براى گيرنده باشد و امّا اگر اتفاقاً بدست آيد ، پس آن در حكم مطلق فايده است .
مسأله 6 - وجوب خمس در غوص و معدن و گنج بعد از اخراج مؤنهء كندن و تصفيه و آن چه صرف آلات و ادوات نموده است مىباشد ، بلكه اعتبار نصاب بعد از بيرون آوردن مئونه است على الاقوى .
5 منافع كسب مسأله 1 - هر گاه انسان به تجارت و يا صنعت و يا زراعت و يا كسبهاى ديگر مالى بدست آورد ، چنانچه از مخارج سال خود او و عيالاتش زياد بيايد خمس آن را بايد بدهد .
مسأله 2 - اگر غير از كسب مالى بدست آورد ، مثلًا چيزى به او ببخشند يا جايزه بدهند و يا تحفه بياورند خمس بر او واجب نيست على الاقوى ، و در ميراث غير مترقب بلكه در مطلق ميراث و مهر و عوض خلع حكم چنين است ، لكن سزاوار نيست ترك احتياط در همهء مذكورات ، و همچنين است حكم در چيزى كه مالك مىشود آن را به صدقهء مندوبه .
مسأله 3 - چيزهايى كه به عنوان خمس و يا زكات گرفته مىشود ، خمس

195