چهارم : اگر شخصى دو غلام داشته باشد و يك غلام او ديگرى را بكشد ، آقا اگر مىخواهد قصاص مىكند بعوض مىكشد ، و اگر مىخواهد عفو مىكند ، و همچنين اگر غلام آقاى خود را بكشد اگر وارث خواهد مىكشد او را ، و اگر خواهد مىبخشد .
پنجم : اگر بنده آزادى را بكشد عمدا بنده را بعوض مىتوان كشت ، و وارث مخيّر است ميان آن كه او را بكشد ، يا به بندگى بگيرد ، بنا بر اشهر و اقوى ، و بعضى گفته‌اند : بىرضا آقا به بندگى نمىتواند گرفت ، و اگر غلامى جراحتى كند آزادى را عمدا ، مجروح مىتواند او را همان جراحت بكند ، اگر مورد قصاص باشد ، و اگر ديه طلب كند مولى بايد ديهء آن جراحت را بدهد ، و بعضى گفته‌اند :
اگر ديه كمتر از قيمت غلام است ديه را مىدهد ، و الَّا قيمت غلام را مىدهد ، و اگر مولى ديه ندهد اگر ديه جميع قيمت غلام را احاطه كرده است غلام را به بندگى مىگيرد ، و اگر نه به قدر ديه آزاد به بندگى مىگيرد ، و اگر خواهد مىگويد غلام را بفروشند و به قدر ديه برمىدارد و باقى از آقا خواهد بود ، و اگر كشتن با جراحت كردن به خطا باشد ، آقا مخيّر است ميان آن كه ديه را بدهد ، يا غلام را بدهد به قدر ديه .
و بعضى گفته‌اند : اگر ديه كمتر از قيمت غلام است ديه را مىدهد ، و الَّا قيمت غلام را مىدهد ، و زيادتى ديه بر او لازم نيست .
ششم : اگر يك آزاد دو آزاد را بكشد عمدا ، اگر ورثهء هر دو مقتول اتفاق كند بر كشتن قاتل طلب ديه نمىتوانند كرد ، و اگر ورثهء يكى از كشته شده ها بدون رضاى ورثهء ديگرى بكشند بعضى گفته‌اند ورثه مقتول ديگر ديه مىتوانند گرفت از مال قاتل ، و بعضى گفته‌اند : ايشان را حقى نمىماند ، و مسأله اشكالى دارد .
هفتم : هر گاه آزادى دست راست دو آزاد را عمدا ببرد ، براى اوّل دست راستش را مىبرّند ، و براى دوّم دست چپش را مىبرند ، و اگر دست سه كس را به برّد ، اكثر گفته‌اند براى سيّم پاى راستش را مىبرّند ، و اگر دست چهارم را ببرد پاى چپش را مىبرند ، و بعضى از علماء گفته‌اند در مرتبه سيّم و چهارم ديه مىگيرند ، و پاهايش را بعوض دست نمىبرند ، و در مرتبه پنجم و زياده خلافى نيست كه ديه مىگيرند .

79