دوّم : سگ گلَّه است ، و در ديه آن نيز خلاف است ، اكثر يك گوسفند گفته‌اند ، و بعضى بيست درهم گفته‌اند ، كه يك هزار و دويست و شصت دينار باشد به زرّ قديم ، و بعضى به قيمت قائل شده‌اند .
سيّم : سگى است كه حراست باغ مىكند ، و اكثر بيست درهم گفته‌اند ديه او را ، و بعضى قيمت گفته‌اند ، و ثانى اظهر است .
چهارم : سگ زراعت است ، و اكثر گفته‌اند : ديه آن يك قفيز [1] گندم است .
و در روايت ديگر جريب گندم وارد شده است ، و جريب چهار قفيز است ، و بعضى قيمت گفته‌اند ، و بعضى گفته‌اند : ديه سگى كه حراست خيمه يا خانه مىكند يك زنبيل خاك است ، و بعضى گفته‌اند : اين كنايه از آن است كه ديه ندارد .
بحث چهارم : اگر كسى خوكى از ذمّى بكشد كه پنهان در خانهء خود نگاه داشته باشند ، قيمت آن را مىدهد ، آن قيمتى كه ايشان در ميان خود بر آن معامله مىكنند ، و همچنين اگر شراب يا آلات لهو كه حلال مىدانند ، پنهان داشته باشند ، و مسلمانى تلف كند ، قيمت آن را نزد آنها كه حلال مىدانند مىدهد ، و اگر علانيّه اظهار كنند ، چون خلاف شرط ذمّه است ، اگر بكشد يا تلف كند مسلمان چيزى بر او لازم نمىشود .
بحث پنجم [ حيواناتى كه به چرا مىفرستند ، اگر در شب جنايتى بر زراعت كسى ، يا باغ كسى بكنند ] مشهور ميان قدماى علماء آن است كه حيواناتى كه به چرا مىفرستند ، اگر در شب جنايتى بر زراعت كسى ، يا باغ كسى بكنند صاحب حيوان ضامن است ، و اگر در روز جنايتى بكنند ضامن نيست ، و روايتى [2] در اين باب وارد شده است كه صاحب زراعت روز مىبايد زراعت خود را محافظت كند ، براى آن كه ضرور

[1] تهذيب الاحكام 10 : 310 ح 7 .
[2] تهذيب الاحكام 10 : 310 ح 11 .

163