و دوازده دندان ديگر دندانهاى آسيا است ، از هر طرف سه دندان از بالا ، و سه دندان از پائين ، و دوازده دندان پيش را « مقاديم » مىگويند .
و شانزده دندان كه بعد از نيشها است « مواخير » مىگويند ، و مشهور آن است كه در دوازده پيش در هر يك پنجاه دينار است ، كه نصف عشر ديه باشد ، و مجموع ششصد دينار مىشود ، كه سه خمس ديه باشد ، و در هر يك از شانزده دندان مواخير بيست و پنج دينار است ، كه مجموع چهار صد دينار باشد ، دو خمس ديه مرد .
و از زن نصف اين مقادير است اگر بثلث ديه برسد ، و تفاوتى نيست ميان دندان سفيد و سياه و زرد ، اگر بحسب خلقت چنين روييده باشد ، و اگر به علتى سياه شده باشد در آن ثلث ديه اصلى است ، و اگر جنايتى بكند كه سياه شود دو ثلث ديه آن دندان را مىدهد .
چنانچه در حديث صحيح [1] وارد شده است كه اگر چيزى بر دندان بزنند يك سال انتظار مىكشند ، اگر افتاد ديه مىگيرند پانصد درهم ، و اگر نيفتاد و سياه شد و ثلث ديه مىگيرند .
و بعضى گفته‌اند : در سياه شدن دندان ارش است ، و در كندنش نيز ارش است ، و بعضى گفته‌اند : در كندنش ربع ديه دندان است ، و اگر دندان زائد را با دندانهاى اصلى ضايع كرده باشد زياده بر ديه كل چيزى نمىدهند ، و اگر تنها كنده باشد ثلث ديه اصلى مىدهد ، كه در جنب آنها واقع شده است ، و اگر در ميان مقاديم است ثلث پنجاه دينار مىدهد ، و اگر در ميان مواخير است ثلث بيست و پنج دينار مىدهد ، و بعضى گفته‌اند : در دندانهاى زياد ارش مىدهد ، و اگر به جنايت كسى دندان شكافته شود و بيفتد ديه آن دو ثلث ديه آن دندان است ، و بعضى ارش گفته‌اند ، و در روايت ظريف نصف ديه دندان است ، و اگر دندان شكافته شده را كسى بكند ، بعضى ثلث ديه آن دندان گفته‌اند ، و بعضى ربع ، موافق كتاب ظريف ، و بعضى ارش ، و اوّل اشهر است ، و در اين شكى نيست كه اگر دندان را با پاهايش بكند زياد بر ديه دندان نمىدهد ، و اگر آن چه بيرون و ظاهر است از دندان بشكند و پاهايش بماند ، اكثر گفته‌اند باز ديه تمام دندان را

[1] تهذيب الاحكام 10 : 255 ح 41 .

134