چنانچه اگر بيع به ازيد شد و جائز شد بيع تمام و مقصود حاصل نشد به بيع بعض مشاع ، يا آن كه لازم نشد ، زائد مربوط به مالك است . و اگر بعضى فروخته شد و اتفاقاً كافى براى تأديهء دين بود باقى ملك مالك و معير است ، و الله العالم .
اگر بيع مرتهن به سبب اذن مالك بود در بيع و وفا ، بدون استيذان از راهن نمىتواند رجوع به راهن نمايد در قيمت عين مبيعه ، مثل صورت تبرّع اجنبى به اداى دين غير .
و هم چنين بيع صحيح نيست اگر اقتصار بر اذن مستعير نمود كه مالك نيست در فرض ، بلكه بايد استيذان نمايد ، و اگر امتناع نمود بعد از حلول مراجعه به حاكم شرع نمايد .
ميزان داخل بودن عين در عقد رهن 11 - آن چه داخل در مسماى لفظ عين مرهونه است ، داخل است در عقد رهن مگر با قرينه بر خروج ، و آن چه خارج است فقط با قرينه داخل مىشود .
پس حملْ خارج است اگر چه قبل از تأبير و اصلاح به تأبير به رهن داده شود .
و هم چنين در رهن زمين ، داخل نمىشود زرع موجود در آن ، و درختها از نخل و غير آن ، اگر چه بگويد : « با حقوق زمين » ، بخلاف آن كه بگويد : « و آن چه زمين مشتمل بر آن است » ، و ساير قرائن .
و پشم و نحو آن اگر معرضيّت قطع در آنها نيست ، داخل است ، و هم چنين در صورت معرضيّت قبل از فعليّت قطع در حال عقد بنا بر اظهر .
و اساس ديوار ، داخل در رهن ديوار و مشتمل بر آن است ، بخلاف محل قرار اساس از زمين و نحو آن .
و استحقاق بقاء در آن چه غرس شده است ، اقتضاء دخول مغرس را ندارد .
و هم چنين در رهن سقف ، ديوارها داخل نمىشود اگر چه سقف مستحق البقاء بر آنها است .
و لَبَن ، مثل حمل است در خروج مگر با قرينهء موجبهء دخول .
و هم چنين آن چه بعد از رهن روييده شود در زمين اگر چه از راهن يا از اجنبى باشد انبات

602