معلوم باشد قدر زينت از طلا يا نقره ، با جنس آن بيع مىشود با علم به زيادتى ثمن از آن چه در مقابل آن است از مماثل تا مقابله با آن چه مزيّن شده است نمايد ؛ و در اين صورت بيع صحيح است اگر چه زينت ، مقدار آن معلوم تفصيلى نباشد ؛ يا آن كه مزيّن به آن بعد از بيع ، هبه شود ؛ پس صحيح است اگر چه زيادتىِ از مماثل ، محقّق نباشد ، بلكه متساوى باشند ، در صورتى كه هبه شرط در بيع نباشد ، يا آن كه هبه مقدّم بر بيع باشد اگر چه بيع شرط در هبه باشد .
اما بيع به غير جنس زينت ، پس اشكالى از حيث ربا ندارد جميع اقسام آن حتى مشروط به هبهء مزيّن ، در صورت تعلَّق بيع به نفس زينت .
اگر مجهول باشد مقدار زينت ، پس رعايت ربا بايد بشود ، و بيع آن به غير جنس جائز است ؛ و ما دام [ كه ] تخليص نشده ، علم به وزن خصوص زينت لازم نيست ، بخلاف صورت تخليص .
اما بيع به جنس زينت ، پس با علم به زيادتى ثمن از مماثل آن از مقدار زينت به نحوى كه زيادتى در مقابل مزيّن واقع شود ، مانعى ندارد ؛ و در صورت اقلَّيت ثمن از مماثل ، جائز نيست به جهت لزوم ربا ؛ و ممكن است براى نفى غبن ، چيزى ضميمهء مزيّن شود و ثمن را ازيد از مماثل قرار دهند ؛ و اگر ضميمهء ثمن شود آن متاع ديگر ، منصرف مىشود هر كدام به مخالف آن و بيعْ صحيح مىشود .
اگر بيع نسيئه نمايد مُحلَّى به نقره را مثلًا ، پس اگر به غير جنس و به غير طلا و نقره است ، مانعى ندارد ؛ و اگر به يكى از آنها است با عدم مماثلت در جنس ، پس با تقابض در مقابله ، مقابله بين نقدين مانعى ندارد ؛ و در صورت زيادتى مماثل در ثمن ، مانعى از حيث ربا ندارد ؛ و از حيث تقابض بايد در مقدار مقابله تقابض شود ، پس ملاحظهء ربا و صرف ، هر دو بايد بشود .
و در جريان حكم تقابض در صرف در صورت اشتمال عوضين بر اثمان و غير آن كه انصراف دافع ربا مىشود ، يا آن كه مانع از تحقّق صرف و اعتبار تقابض باشد تأمّل است .

542