اگر خريد با معاملهء صرف ، دراهمى را ، و بعد از آن قبل از قبض دراهم ، آنها را فروخت با دينارهايى ، عقد دوّمى كه قبل از فعليّت ملكيّت ثمن در آن بود ، باطل است ؛ و اگر افتراق شد قبل از قبض دراهم يا اقباض عوض آنها ، عقد اوّل هم باطل است .
عدم لزوم تقابض خارجى و آن چه در ذمّه است اگر در ذمّهء شخصى دراهمى بود براى ديگرى پس آن را معاوضه كرد به بيع به دنانير يا به عكس ، صحيح است اگر چه تقابض خارجى واقع نشده است .
و اگر اقباض خارجى كرد مبيع يا ثمن را قبل از وزن و معرفت مقدار ، به اقباض مشتمل بر حق ، صحيح است اگر چه وزن بعد از افتراق واقع شود ، چه آن كه ثمن يا مثمن كلَّى بوده است يا شخصى ، و اين نحو اقباض شده باشد .
لزوم رعايت شرايط ربا در متحد الجنس در صرف اگر جنس متّحد باشد ، تفاضل جائز نيست در بيع اثمان اگر چه تقابض حاصل بشود ؛ پس در متّحد الجنس از اثمان ، شروط ربا و صرف ، هر دو رعايت مىشود .
و در وجوب تماثل براى محذور ربا ، فرقى بين مصوغ و غير آن ، و جيّد و غير آن نيست . اگر با رعايت تماثل در مكسورها شرط صياغت شد ، زياده حكميّه است و ربا است .
طلا و نقرهء مغشوش و اگر در نقره غشى باشد ، بيع آن با طلا يا جنس ديگر غير نقره ، مانعى ندارد ؛ و اما به فضّه مغشوشه با علم به زيادتى از مجانس مغشوش آن ، يا به خالص ، يا نفس غش در صورت متموّل بودن آن ، پس از قبيل انصراف هر جنس يا زيادتى به مخالف است بنا بر اظهر از جهت ربا ؛ و اما از جهت صرف با رعايت تقابض در بيع اثمان ، جائز است .
و هم چنين است اگر در طلا غشى باشد كه بايد به جنس مخالف فروخته يا موافق خالص ، در صورت قابليّت معاوضه بر غش كه واقع مىشود در قبال زيادتى طرف ، به ترتيبى كه در ربا و تخلَّص از آن ذكر شد ؛ و رعايت مىشود در بيع اثمان عدم ربا و تقابض در صرف چنانچه

535