و اگر رعايت تقدير يا تقدير خاصّى زمان فعلى و بلد معامله شد و معلوم نشد تفصيلًا مخالفت وضع سابق تا زمان نبى صلى الله عليه و آله و سلم اگر اقتضاى تفاضل و فساد نمايد ، اظهر انتفاء حرمت محتمله است . و اگر متساوى بودند دو تقدير در بلدى در زمانى و مخالفت ساير بلاد يا ازمنه معلوم نبود ، اظهر تخيير است در تقدير ؛ و هر كدام اختيار شد ، تساوى و تفاضل را با همان ضابط رعايت مىنمايند ، و ادقّ بودن وزن ، سبب ترجيح آن بنحو تعيّن نمىشود .
چند مسأله تفاضل در چيزهايى كه خشك و تر آنها فرق دارد 1 - عوضين اگر مكيل يا موزون باشند ، بايد در وقت معامله متساوى باشند ، در چيزهائى [ كه ] بين رطب و يابس آنها تفاوت فاحش است ، مثل رطب و تمر ، پس با تساوى صفت در حال بيع ، بيع با تساوى و عدم تفاضل مانعى ندارد ؛ و با اختلاف به طورى كه يكى تر و ديگرى خشك باشد و آن چه تر است [ كه ] پس از خشكيدن تفاوت فاحش مىنمايد مثل رطب و تمر ، و هر چه مثل آنها است ، مثل گوشت خشك كرده شده با گوشت تازه و ساير ميوه هاى خشكيده و تازه چيده شده ، مثل انگور با كشمش اظهر عدم جواز بيع است با تساوى در وقت بيع و با تفاضل كه در آن تدارك تفاوت باشد ، مگر آن كه با تر ضميمه نمايد غير جنس را و مجموع با مقابل آن كه خشك است بدون تفاضل معامله شود .
و مانعى ندارد اگر در وقت معامله ، متساوى باشند و بعد زيادتى مفروضه براى يكى حاصل شود بدون نقص عوض ديگر .
و اگر تفاوتْ متسامحٌ فيه باشد مطلقا ، يا در خصوص قليل اگر معوّض باشد ، اظهر عدم منع از بيع بدون تفاضل فعلى است ، و ضرر ندارد عدم تسامح اگر بيع كثير بود مگر در بيع كثير . و فرقى نيست در صورت منعْ بين علم به ماندنِ تَر تا زمان جفاف و عدم آن .
و در آن چه به جفاف ، نقص فاحش در آن حاصل نمىشود ، بلكه با تجفيف به علاج ناقص مىشود ، و معظمِ انتفاعِ به آن ، متوقّف بر تجفيف نيست ، تأمّل است ، اظهر عدم منع است با تساوى در وقت بيع . و اظهر در انگور مأخوذ براى خشك كردن ، منع است ؛ و هم چنين امثال

527