عدم وجوب اداى مهر بعد از مطالبهء آن به هيچ عنوانى قبل از افاقه يا شهادت بيّنه ، تأمّل است ، بخلاف صورتى كه قدوم زن در حال جنون بوده كه رد او به زوج بىمانع است بحسب ظاهر .
و اگر در حال صغر آمد و وصف اسلام نمود ، احوط عدم رد او است ؛ و در وجوبِ ردِ مهر مطلقاً با مطالبه ، يا بعد از بلوغ با اقامهء او بر اسلام تأمّل است .
و حكم رجوع زن به دار اسلام يا كفر و مطالبهء مسلمين يا كفّار ، مخصوص به معاهَدين از كفّار است و جارى در حربيين نيست .
عدم جواز اعادهء بالغين مسلمان و اعاده بالغين از مسلمين واجب نيست بلكه جائز نيست با عدم تمكَّن از اقامهء شعائر دينيّه در دار حرب . و تمكين اهل حرب يا معاهدين از قهر بالغ مسلم بر عود جائز نيست ؛ و هم [ چنين ] زن بالغه اگر آمد و مسلمان شد و شوهر نداشت ؛ و اگر شوهر داشت و مطالبهء زن و مهر [ را ] كرد ، آن چه از مهر تسليم نموده ، به او ادا مىنمايند چنانچه گذشت .
اگر زن مسلمان يا دختر مسلمان ، طلب خروج از دار حرب كرد ، جائز است ؛ بلكه واجب است بر متمكَّن از مسلمين اخراج او با عدم تمكَّن از عمل به مقتضاى اسلام در غير بلاد اسلام .
و اگر بالغِ مسلم ، متمكَّن از عمل به مقتضاى اسلام بود به واسطهء عشيره و قوّه و آمن از قتل و ذلّ و اذيّت كفّار باشد ، جائز است اعادهء او براى مسلمين در صورت عدم استلزام فعل محرّم ، اگر چه شرط در عقد هدنه نشده باشد ؛ و واجب است با شرط .
حكم صبى و مجنون و عبد اگر صبىّ يا مجنون از معاهدين آمد به دار اسلام و اسلام آنها ثابت نشد تا آن كه بالغ شد يا افاقه براى او حاصل شد ، پس اگر وصف اسلام نمودند با مسلمانها هستند ؛ و اگر وصف كفر كردند ، پس اگر كفرى باشد كه ابقاء بر آن نمىشود ، امر به اسلام مىشوند يا رد به مأمن

365