فصل سوم اقسام غنيمت و احكام ارضين و آن عبارت است از فايدهء مكتسبه به صرف سرمايه در تجارت ، يا به حيازت مباحات ، يا با اعمال به اجرت و نحو اينها ، و به آن چه از دار الحرب و محاربهء با كفّار استفاده و تحصيل مىشود به وسيله مجاهدين به سبب قهر و غلبه بر كفّار با آلات حرب .
[ بحث اول اقسام غنيمت ] و آن سه قسم است : منقول و غيرِ منقول و اسير مثل زن و طفل .
[ قسم اوّل ] غنيمت منقول 1 - قسم اوّل در صورت صحّت تملَّك مُسلم آن را ، مخصوص به غانمين است بعد از اخراج خمس و جعائل ، يعنى آن چه را كه براى مصالحى امام يا نائب او ، براى اشخاص قرار داده به واسطهء عملى ، مثل دلالت بر عورت يا طريق يا حفظ مسلمانها و نحو اينها ؛ پس بعد از اخذ اينها ، بقيه بين غانمين تقسيم مىشود . و تصرّف غانمين در آنها قبل از قسمت و اختصاص ، جائز نيست مثل ساير مشتركات مگر با اذن همه ، مگر اشيائى كه محل حاجت فعليّه باشد براى اهل غنيمت و عوض و بدل كه به آنها اكتفاء نمايند ، نداشته باشد و تأخير مناسب نباشد ، مثل علف دواب و طعام ماكول ، كه جائز است تصرّف در آنها به قدر حاجت ، و استيذان متصدّىِ مأذون ، موافق احتياط است .
خروج اشياء غير قابل تملَّك از غنيمت و اشيائى كه قابل تملَّك مسلم نيست ، مثل خمر و خنزير و كتب ضلال حتى تورات و انجيل كه محرّفند ، داخل غنيمت نيستند و در حساب غنيمت آورده نمىشوند ، مگر

330