متعارف ، شأنيّت حمل را در اين وقت دارد .
2 - « بنت لبون » ، شترى است كه دو سال دارد و داخل سال سوّم شده كه مادرش در اين وقت بحسب شأنيّت داراى شير است .
3 - « حِقّه » بكسر حاء شترى است كه سه سال دارد و داخل سال چهارم شده باشد كه مستحقّ مقاربت با نر است ، يا باربردارى بحسب شأنيّت .
4 - « جَذَعه » بفتح جيم و ذال از شتر ، آن است كه چهار سال دارد و داخل سال پنجم شده است ؛ و اين بالاترين سن است كه از شتر در زكات گرفته مىشود به عنوان اصليّت .
5 - « تبيع » از اولاد بقر ، آن است كه يك سال را تكميل و داخل سال دوّم شده باشد .
6 - و « مسنّه » آن است كه دو سال را تكميل و داخل سال سوّم شده باشد .
اگر عين فريضه نزد شخص نباشد و اگر در شترها « بنت مخاض » نبود ، واجب نيست شراء آن و جائز است دفع ابن لبون ( يعنى نرى كه از دو سال گذشته ) ، چنانچه داشته باشد ؛ و اگر هيچ كدام را ندارد ، مىتواند ابن لبون را خريده و دفع نمايد به عنوان زكات به قصد فريضه يا بدل آن ، نه به قصد قيمت . و اما جواز دفع « ابن لبون » با وجود « بنت مخاض » ( يعنى شترى كه داخل سال دوّم شده باشد ) پس محل تأمّل است .
و اگر فريضهء بر شخص ، سِنّى باشد كه نزد او نيست و اعلى بحسب مراتب فرائض هست به يك درجه ، اعلى را مىدهد و دو گوسفند مىگيرد ، يا بيست درهم ؛ و اگر انقص هست به يك درجه ، گوسفند مىدهد يا بيست درهم ؛ و احوط محموليّت اين جبران مخصوص به صورت مساوات مجبور با قيمت واجب است ؛ پس در صورت زيادتى قيمت ، يا نقص آن با جبران مذكور ، احوط براى مالك عدم اكتفاء به قيمت نازله از واجب است ؛ و براى قابض ، عدم اخذ قيمت عاليه از قيمت واجب است .
و هم چنين اگر فرض شود [ كه ] ادنى در سن ، ازيد شد قيمت آن از قيمت واجب ، يا آن كه اعلى در سن ، انقص شد قيمت آن از قيمت واجب ، اتمام اداى به قيمت سوقيّه ، يا اخذ آن و

24