مصدوديّت و با فرض جواز عدول به عمرهء مفرده و تحلَّل به آن .
لزوم تحلَّل به عمرهء مفرده در فرض فوت حج بدون تفريط 23 - اگر مصدودِ از حج ، صبر نمود تا آن كه حجْ فوت شد بدون تفريط ، در اين وقت نمىتواند متحلَّل به هدى بشود ، بلكه متحلَّل به عمرهء مفرده مىشود ، و بر او دَمى نيست ، و بر او قضاء حج است در سال آينده اگر واجب مستقرّ بوده يا آن كه استطاعتْ استمرار داشته باشد تا آينده ؛ و گر نه واجب نيست قضا در صورت نفى اگر چه اتمام واجب شده باشد به شروع ، و در صورت استطاعت در خصوص آن سال اگر نبود مصدوديّت .
24 - و اگر مصدود از مكَّه بود بعد از احرام عمره تا زمان فوت وقت حج ، متحلَّل مىشود از عمره به هدى ، هر كجا باشد .
ميزان وجوب حج در سال آينده بر مصدود 25 - و تحلَّل به هدى براى مصدود هر جا كه جائز است ، اقتضاء وجوب حج در سال آينده ندارد ، بلكه وجوب ، تابع استقرار و وجوب حج است .
ثمرهء عقوبتى بودن حج در فرض افساد 26 - و در صورت افساد و وجوب اتمام اگر مختار شد كه اوّلى عقوبت است ، پس در سال آينده واجب نيست حج ، مگر آن كه في نفسه واجب باشد ، و حج عقوبت محلّ آن به سبب صدّ گذشته است ؛ و اگر مختار شد كه اوّلى حجّة الاسلام است ، پس هيچ كدام را به جا نياورده است و بر او است دو حج : يكى حجّة الاسلام اگر واجب بوده باشد ، و ديگرى عقوبت كه در سال افساد و صدّ محلّ آن نبوده و بايد بعداً آورده شود .
27 - اگر بعد از افساد و مصدوديّت و تحلَّل به هدى ، عدوّ منكشف شد در وقت قابل براى استيناف حج ، پس چه واجب باشد و چه مندوب در همان سال استيناف حج مىنمايد و اتمام مىنمايد ؛ و در صورت وجوب مستقر ، همان حجّة الاسلام است . و در هر دو صورت بر او است حجِ عقوبتِ افساد در سال آينده بنا بر اظهر و احوط .

202