واجب به شروع ، يا استطاعت حادثه در همان سال و غير مستمرّه .
9 - و اگر متحلَّل شد به هدى و بعد منكشف شد عدوّ و وقت باقى بود ، به جا مىآورد اعمال را ؛ و در استطاعت بعد از تحلَّل در همان سال ، استطاعتِ از بلد لازم نيست و كافى است استطاعت از همان وقت و مكان تا بعد از آنها ، مثل صورت عدم مصدوديّت .
حكم مصدوديّت بعد از افساد حج 10 - و اگر به سببى موجب دَم ، افساد نمود حج خود را ، پس از آن مصدود شد ، بر او است بدنه و دم تحلَّل ، و حج در سال آينده اگر چه مندوب بوده است . و آيا يك حج قضائى كافى است ؟ احوط تعدّد است .
و اگر بعد از صدّ ، افساد نمود ، متحلَّل مىشود و بر او است آن چه مذكور شد از بدنه و هدى تحلَّل و حج در سال آينده ، كه ذكر شد كفايت آن احتمالًا و تعدّد احتياطاً . بلكه در صورت استقرار وجوب حج ، وجوب تعدّد به قضاء حجّة الاسلام و به عقوبت افساد موجب حج ، خالى از وجه نيست . و در صورت عدم استقرار ، فقط يك حج افساد عقوبتى لازم است بنا بر مختار در افساد بدون صدّ ، كه اوّلى حجّة الاسلام و دوّمى عقوبت است .
اشتراط احلال 11 - سزاوار است در وقت احرام ، اشتراط احلال به واسطهء حدوث مرض يا نفاد نفقه يا گم شدن آن يا منع ظالم . و پس از اشتراط و وقوع اين حوادث ، مُحلّ مىشود . و در احتياج احلال به هدى با اشتراط ، خلاف است و احوط احتياج است . و به واسطهء شرط فرقى در ثبوت يا سقوط قضا حاصل نمىشود .
قتال با صادّ 12 - دشمن كه صدّ نمايد و دفع او بدون مقاتله ممكن نباشد و با آن مقدور باشد ، پس اگر هجوم بر نفس و مالِ مهم نيست ، بلكه به مجرّد رجوع حاج ، مندفع مىشود ، جائز نيست در سال اوّل استطاعت قتال او كه موجب خطر احتمالى در نفس و مال باشد ، اگر چه ظنّ به

198