حصول استطاعت در اثناء حج استيجارى و اگر استطاعت در اثناء حجِ استيجارى حاصل شد ، اجاره منفسخ نمىشود ، بلكه با بقاء استطاعت تا سال ديگر ، واجب مىشود حج اصالتى .
و اگر مستطيع ، عاجز شد و اجير شد و قبل از شروع در حج ، قادر بر حج اصالتى شد ، پس در انفساخ اجاره به جهت كشف عدم قدرت شرعيّه تأمّل است ؛ بخلاف صورت حدوث استطاعت ماليّه مثلًا بعد از اجاره و قبل از شروع در حج .
عدم صحّت حج تطوّعى بعد از استقرار حج و مستطيع بعد از استقرار حجِ متروك در ذمّهء او ، حج تطوّعى از او صحيح نيست اگر چه استطاعت ماليّه زائل شده باشد ، مگر آن كه به سبب غفلت از وجوب حجّة الاسلام يا اعتقادِ جوازِ حج تطوّعى ، قصد امر فعلى نمايد و آن را تخصيص به تطوّع بدهد كه اجزاء از حجّة الاسلام خالى از وجه نيست . و هم چنين حج نيابتى صحيح نيست از مباشر و از منوبٌ عنه .
كسى كه حج را به جا آورده باشد چه واجب بوده چه مندوب و بر او عمره واجب نباشد مىتواند نائب بشود در همان سال در عمره از غير خودش . و كسى كه عمرهء واجب را به جا آورده مىتواند حج از جانب غير نمايد اگر بر او حج واجب فورى نباشد ؛ پس هر كدام از حج و عمره كه به جا آورده شد و مكلَّفِ فورى به [ انجام دادنِ ] ديگرى نباشد ، در آن ديگر [ مىتواند ] نائب از غير بشود .
عدم لزوم اتّحاد شرايط نائب و منوبٌ عنه كسى كه استكمال شروط وجوب حج نكرده ، مىتواند نائب بشود با موافقت در ذكوريّت و انوثيّت با منوبٌ عنه ، و با مخالفت اگر چه مخالفت في الجمله موجب

171