اگر باذل تخيير كرد بين حج و صرف در امور خيريّهء ديگر ، اظهر عدم تحقّق استطاعت بذليّه است ، و [ اظهر ] تحقّق استطاعت ماليّه با شروط آن است .
از بين رفتن مال مبذول اگر در اثناء طريق ، مالْ تلف يا مسروق شد ، استطاعت بذليّه منتفى است اگر چه به طريقى اتمام نمايد ، مگر آن كه مقارن تلف ، ديگرى بذلِ بقيه نمايد ، يا آن كه از مال خودش متمكَّن از مصرف بقيه باشد تا عود .
وفات باذل و اگر باذل وفات نمايد و وفات او اعلام شود قبل از احرام ، نسبت به وجوب حج به منزلهء رجوع است ، و مقدارى را كه ضامن شده بوده از مال او استحقاق دارد ؛ و بعد از احرام و اعلامِ وفاتِ او ، مثل حيات او است در وجوب و استحقاق همهء مصارف .
عدم كفايت حج بدون استطاعت ، از حجة الاسلام و اگر شخصى حج و عمره را به جا آورد بر طبق وظيفهء خودش بدون استطاعت ماليّه و بذليّه ، بلكه به مثل سؤال از مردم ، يا آن كه وفاء نذر حج و عمره بوده ، و واجب شده بود به مجرّد استطاعت عقليّه ، يا آن كه نائب از غير شده و آن را به جا آورده اگر چه به سبب نيابتْ استطاعت ماليّه پيدا نمايد ، اين عمل مجزى از حجّة الاسلام نيست .
و در صورت اخيره با بقاء استطاعت تا وقت حج از سالهاى بعدى و در سابق بر آن در تقدير تحقّق استطاعت شرعيّه به يكى از دو نحو سابق ، بايد به جا بياورد در سالهاى بعد .
4 - داشتن مئونهء عيال تا زمان رجوع از جمله شروط استطاعت شرعيّه و وجوب حج ، اين كه « واجد مئونهء عيالِ خودش تا وقت رجوع باشد » ازيد از آن چه لازم است براى خودش در سفر حج .
و در عيال غير واجب النفقه ، و مصارف لازمه براى حفظ شأن به سبب اين سفر ، رعايت

148