ساحل دريا و شطوط و نهرها و هم چنين از انفال است ساحل دريا و شطوط [ و ] انهار عظيمه اگر از مواتِ بلا مالك باشند .
و زمين مفتوح العنوه اگر بعد خراب شد و مائت گرديد ، در ملك مسلمين باقى است و از انفال نمىشود .
زمينِ معمورِ بلا مالك و در زمينى كه معمور است لكن مالك معلوم ندارد ، [ در اين كه ] از انفال است يا از مباحات اصليّه است ، تأمّل است ، اگر چه اوّل اظهر است .
< فهرس الموضوعات > كوه ها و صحراها و . .
< / فهرس الموضوعات > كوه ها و صحراها و . .
و از انفال مىباشد رؤس كوهها و بطون واديها و نيزارها و بيشه ها و آن چه مثل آنها باشد در صورت عدم امكان انتفاع بدون تعمير و اصلاحِ زائد بر تعميراتِ هر سالهء معموره و با موات بودن عرفاً ؛ و آن چه در اين زمينها باشد از اشجار و نباتات و معادن مثل خود زمين مال امام است ؛ و در غير اين صورت ، تأمّل است ؛ اگر چه اظهر اين است كه اينها قسيم موات هستند و در ملك غير چه شخص باشد چه نوع مسلمين هر كجا باشند از انفال مختصّه به امام مىباشند .
اختصاصات پادشاهان و صفو غنيمت اختصاصات پادشاهان اهل حرب ، بعد از فتح ، مخصوص به پيغمبر و ائمه عليهم السلام است و مربوط به ساير مسلمين نيست ، چه از زمينهاى ايشان است يا از برگزيده هاى اموال ايشان باشد ، در صورتى كه به غصب از مسلمانى يا از معاهدى نگرفته باشند .
برگزيدهء مال در ضمن غنيمت ، مخصوص به پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم و امام عليه السلام است كه غنيمت بعد از اختيار نبى صلى الله عليه و آله و سلم يا امام عليه السلام تقسيم مىشود . و در صورت عدم اشتمالِ غنيمت بر غير

125