اگر چه به مُصالحهء اهل آن باشد ، چه آن كه جلاء وطن كنند از آنجا ، يا آن كه در آنجا باشند [ و ] آنها را تسليم به ولىّ امر مسلمين نمايند .
زمينهاى موات و [ از آن جمله است ] زمينهاى « موات » در نزد عرف كه از انتفاع افتاده باشند ، چه آن كه در ملك مسلمانها آمده بوده و اهلش از بين رفته باشند ، يا آن كه در ملك آنها نيامده باشد مثل بيابانها . و اگر مالكِ معروف به غير احياء مثل ارث و خريدن و نحو اينها داشته باشد ، اظهر بقاء ملك او است بعد از خراب .
اراضى مفتوح العنوة و اراضى « مفتوح العنوه » ، اگر احياء نمود مسلمانى آن را با اذن ، منافع آن مال او است و بر او است خراج امام ؛ و بعد از خرابى آنها احيا كنندهء بعدى ، جاى او مىنشيند و بر او است خراج ؛ و بعد از خرابى ، از انفال محسوب نمىشوند .
و آن چه از انفال ، معمور به غير اذن امام باشد ، باقى است در ملك امام .
زمين معمور و موات حين الفتح و معمور در حين فتح ، مال مسلمين است و پس از خراب ، از ملك ايشان خارج نمىشود .
و مائتِ حين الفتح ، مال امام است . و اگر مائتِ قبل الفتح ، بعد از نزول آيهء انفال بود ، بعد معمور شد به احياء كفّار تا حين الفتح ، در مالكيّت مسلمين يا امام ، تأمّل است ؛ و مبنى بر تملَّكِ معمور كفّار و عموم اذن در تملَّك به احياء براى كفّار است كه در اين صورت به فتح يا بقاء معموريّت ، مال مسلمين مىشود ، مثل ساير معمورات و مملكات كفّار ؛ و گر نه باقى است در ملك امام ، مثل ساير مغصوبات از مسلمين .
و مملوك از موات به غيرِ احيا ، اگر معلوم بود مالك محترم آن ، باقى است بر ملكيّت و از انفال نيست مگر مائت بىمالك .

124