فروع مختلف اقامت و توطَّن در مكَّهء معظَّمه بعيدى كه فرض آن در حجّة الاسلام ، تمتّع است ، با اقامت در مكَّه و اطراف نزديك آن بدون قصد توطَّن دائم ، تغيير نمىنمايد فريضهء او به سوى دو قسم ديگر ، ما دام داخل در سال سوّم اقامت نشده باشد ؛ مگر آن كه قاصد توطَّن بوده است اگر چه بيش از شش ماه اقامت نكرده باشد ؛ و لكن صدق وطن در عرف نموده است ، چه آن كه قبل از اقامتْ مستطيع شده باشد يا نه ، بلكه بايد در صورت ارادهء حجّة الاسلام خارج شود به سوى ميقات و از آنجا مُحرم شود ؛ و اگر نتوانست ، از خارج حرم محرم بشود ؛ و اگر نتوانست ، از مكان خودش محرم بشود .
و احوط در ميقاتى كه از آن محرم مىشود ، ميقات بلاد او است قبل از اقامت در مكَّه و نواحى آن .
و اظهر كفايت استطاعت از محل فعلى است در وجوب حجّة الاسلام ؛ و لازم نيست استطاعت از بلد براى كسى كه مقيم غير بلد خودش است مگر براى رعايت رجوع به بلد به نحوى كه ملاحظهء بلد بدون غرض عقلائى است .
و اگر مقيم مكَّه و اطراف آن ، داخل در سال سوّم شد ، منتقل مىشود فريضهء او به افراد يا قران ، و هم چنين در صورت قصد توطَّن كه مذكور شد .
و اگر قاصدِ توطَّن بود و مقيم بود به حدّى كه صدق عرفى وطن محقّق شد ، جميع احكام اهل مكَّه مترتّب مىشود . و اگر اقامتِ مجرّدهء از قصد توطَّن بود ، فقط حكم انتقال فرض از نوع تمتّع ، مرتّب است بنا بر اظهر .
اگر منعكس باشد فرض ، يعنى اهل مكَّه در فوق مسافت مكَّى اقامت نمايد ، اظهر عدم ترتّب اثر به انتقال فريضه است مگر با صدق عرفى توطَّن با قصد آن و اقامت محقِّقهء صدق .
اگر محل اقامتْ متعدّد باشد ، يكى در مكَّه يا داخل حدّ و يكى در خارج حد ، عبرت به محلّ اقامت غالبه است قبل از استطاعت ، در حكم تمتّع يا افراد و قران . و اظهر تبعيّت مورد قصد توطَّن با اقامت است در صورت اختلاف دو منزل در اين قصد در موقع اقامت . و اين

190