كه متصدى جهاد است ، به اجازت ، قيام و اقدام كند بر واجب مذكور . مسلمين و مجاهدين ، اطاعت وانقياد نمايند وشرع وعرف مطابق و موافق گردد .
جواب : صاحب اين سئوالات وكاتب اين مقالات ، معلوم مىشود كه شخص عالمى است ( 1 ) . اين لطيفه شما قرض باشد . جواب اين سؤال ، محتاج به " بحر طويل " است كه حال ، مقام هيچ يك مقتضى اين نيست . از ابتلاهاى غير متناهيه اين حقير ، همين باقى مانده كه " عرف " را مطابق " شرع " كنم ! مجمل آن كه پيش اشاره شد كه اين نوع مدافعه نه موقوف به اذن امام است و نه حاكم شرع ، و بر فرضى كه موقوف باشد ، كجاست آن بسط يدى از براى حاكم شرع كه خراج را بر وفق شرع بگيرد و بر وفق آن ، صرف غزات و مدافعين نمايد ؟ و كجاست آن تمكن كه سلطنت و مملكت‌گيرى را نازل منزله غزاى ( 2 ) في سبيل الله كند ( 3 ) ! مصرع نام حلوا بر زبان راندن نه چون حلواستى . عجل الله فرجنا بفرج آل محمد ( ص ) وجعل سلطاننا بسلطانه وسلطان اولاده وجعلنا من اعوانه وانصاره و جعل خاتمة امورنا خيرا بحق محمد وآله اجمعين وصلى الله على خير خلقه محمد و آله الطيبين الطاهرين المعصومين .

1 : همانطور كه در مقدمه شرح داده شد سؤال كنندگان عبارتند از حاج ملا باقر سلماسى و صدر الدين محمد تبريزى كه از طرف دربار براى اين كار مأمور بودند . 2 : صورت صحيح اين عبارت بايد " و كجاست آن تمكن كه غزاى في سبيل الله را نازل منزله سلطنت و مملكت گيرى نمايد " باشد كه توسط نسخه برداران جا به جا شده البته ممكن است مراد ، مصداق " آن كجا و اين كجا " باشد يعنى بسط يد من كجا و تمكن فتحعلى شاه كجا ؟ - ؟ . 3 : ميرزا ( قدس سره ) در اين بيان دو فتوى داده است : الف : در اين جهاد نياز به اذن فقيه نيست و بر فرض نياز من چنين بسط و قدرت را ندارم . ج : اگر فقيه بسط يد و تمكن داشته باشد تاسيس حكومت مىكند و خراج را بر وفق شرع مىگيرد و بر وفق شرع مصرف مىكند وغزوه و دفاع نظامى مىكند و چون همين دفاع را واجب مىداند پس تاسيس حكومت بوسيله فقيه را واجب مىداند اگر بسط يد وتمكن براى فقيه حاصل گردد . سپس توضيح مىدهد كه : اولا سؤال كنندگان صداقت ندارند و . . . نه چون حلواستى . ثانيا ما را هوس سلطنت نيست و اگر خواستار بسط يد فقيه هستيم به عنوان يك موضوع شرعى است وجعل سلطاننا بسلطانه .

401