مزدورى ، حتى مكتب‌دارى ، بلكه هرگاه اهل زكات گرفتن باشد و تواند به اينها مدار كردن به آن ، لازم است كه برود و در مراجعت ، مدار خود به يكى از اينها بگذراند .
< / السؤال = 5484 > < السؤال = 5565 > 435 - سؤال : هرگاه دو خواهر باشند و يكى از آنها بيست تومان از آن ديگرى طلب داشته باشد و وصيت بكند كه بعد از من از براى من ، استيجار حجة الاسلام كن و بعد از فوت آن خواهر طلبكار ، شوهر او تبرعا براى او استيجار حجة الاسلام كرده . آيا اين حج صحيح است ومبرء ذمه آن متوفيه است يا نه ؟ و بر فرض صحت وابراء ذمه آن ، همشيره ، تلكيف او چه چيز است در آن مال ؟
جواب : در اينجا دو مطلب است : اول ، صحت تبرع وابراء ذمه به سبب اين حج تبرع است . و ظاهرا خلافى در صحت آن نيست ، بلكه از كلام ايشان ، دعوى اجماع ، ظاهر است و ظاهرا فرقى نيست ما بين اينكه متبرع ، ولى باشد يا اجنبى . و احاديث بسيار دلالت دارد بر آن . بلى اشكال در اين است كه در صورت وصيت ، اين مطلب ثابت است يا در وقتى است كه وصيت نكرده باشد . محقق در شرايع گفته است : " ولو تبرع انسان بالحج عن غيره بعد موته برئت ذمته " . و همچنين در نافع و همچنين علامه در تحرير ، و ديگر متعرض قيد وصيت نيستند . و همچنين شهيد در دروس در دو موضع اطلاق كرده كه مجزى است تبرع حج حى از ميت . و عبارت قواعد اين است كه : " لو تبرع الحى تبرء الميت " . يعنى زنده هرگاه تبرعا حج كند براى ميت ، برئ الذمه مىشود . و مراد او اين است كه هرگاه از براى زنده بكند ، برئ الذمه نمىشود ، مگر به اذن آن زنده بكند .
چنان كه شيخ على در شرح آن تصريح كرده و بعد از آن در جاى ديگر گفته است :
" ولا حج عن المقصوب به غير اذنه و يجوز عن الميت من غير وصيته " . يعنى جايز نيست حج كردن به نيابت كسى كه پشت او شكسته است و بر شتر نمىتواند نشست بدون اذن او .
و جايز است نيابت كردن از ميتى كه وصيت نكرده باشد . وشهيد ثانى در مسالك گفته است : " لو كان هو الوارث وقعت عن مورثه برئت ذمته عن استيجار غيره ما لم يكن الميت قد اوصى الى غيره بذلك " . يعنى هر گاه متبرع ، خود ولى باشد ، آن حج واقع مىشود از

312