آنها را بكند قربة الى الله كافى است . و بالجمله هرگاه كسى را گمان اين است كه روزه ، همين نان و آب نخوردن است و آن امور ديگر را نمىداند و تقصير كرده در اخذ مسائل آنها ، روزه او باطل است . هر چند در واقع ترك همه را كرده باشد . بلى هرگاه تقصير نكرده به اين معنى كه غافل بالمره بوده و هيچ به اين فكر نيفتاده كه بلكه چيز ديگر هم ضرور باشد كه بايد پرسيد و لكن در واقع هم امساك از همه آن امور كرده باشد كه واجب است امساك از آنها ، در اين صورت نمىگوييم كه قضا بر او واجب است ( 1 ) .
400 مكرر - سؤال : پسر مىخواهد كه عمل سنت بكند ، مثل روزه و زيارت و قرآن ، پدر راضى نباشد به اين مرتبه كه اگر امروز پسر من روزه سنت بگيرد ، از او راضى نيستم و مادر بگويد كه پسر من امروز را اگر روزه نمىگيرد از او راضى نمىشوم . آيا در اين صورت پسر به قول پدر عمل كند يا به قول مادر ؟
جواب : وجوب اطاعت پدر و مادر در غير امر به معاصى و نهى از واجبات في الجمله اجماعىات كه لازم است و غمگين كردن ايشان حرام است و در مثل واجب و ترك حرام رضاى ايشان ضرور نيست ، هر چند به سبب آن غمگين و مكدر شوند و همچنين در افعال مستحبه هم اذن ايشان ضرور نيست . مگر در روزه سنتى كه جمعى قايل به حرمت آن شده‌اند ، و لكن مشهور كراهت است بدون اذن والدين ، و اما سفر سنت ، آن نيز موقوف است به رضاى والدين ، بلكه واجبات كفائيه هم ، چنين است مثل جهاد و تحصيل علم ( هرگاه واجب كفايى باشد ) هرگاه كسى باشد كه كفايت از او حاصل شود و همچنين سفر مباح . و بعضى سفر تجارت را جايز دانسته‌اند ( هرگاه تجارت در بلد خود ميسر نشود ) و اظهر آن است كه هر يك از افعال مباحه را كه والدين راضى نباشند نبايد كرد ، مگر اينكه ضرر دينى يا دنيايى به فرزند برسد بر ترك آن . مثلا هرگاه پدر و مادر بگويند زن مگير ، يا زن خود را طلاق بگو و اين سبب ضرر بر فرزند

1 : و ليكن روزه‌اش فاسد است . همان فتوائى كه در مسئله شماره 392 گذشت - نظر به عدم تصريح به فساد در اينجا ، ممكن است ميرزا نسبت به اين موضوع بعدها دچار ترديد شده است البته ما فاصله زمانى دو مسئله و دو سؤال را نمىدانيم .

240