( 3 ) فاضل : مگر آن كه به واسطهء گمان ، اطمينانى كه مردم عادى آن را علم به حساب مىآورند حاصل شود كه در اين صورت اجتناب لازم است . .
بهجت : اول : آن كه خود انسان يقين يا ظنّ اطمينان آور پيدا كند كه چيزى نجس است ، و گر نه لازم نيست از آن اجتناب كند . .
زنجانى : اول : آن كه خود انسان يقين يا اطمينان كند و يا نوع مردم يقين يا اطمينان كنند كه چيزى نجس است ، و چنانچه در جايى كه نوع مردم اطمينان به نجاست ندارند ، انسان بر خلاف متعارف اطمينان به نجاست داشته باشد ، حكم به نجاست آن نمىشود . و اگر اطمينان شخصى يا نوعى نباشد ، اگر چه گمان داشته باشد چيزى نجس است ، لازم نيست از آن اجتناب كند . . ( 4 ) گلپايگانى ، صافى ، تبريزى : يا اطمينان . . ( 5 ) مكارم : اول : آن كه انسان يقين پيدا كند ، ولى گمان حتّى گمان قوى كافى نيست ، بنا بر اين غذا خوردن در بعضى از اماكن عمومى كه گاه انسان گمان قوى به نجس بودن آنها دارد ، جايز است مگر آن كه يقين به نجاست پيدا كند . .
زنجانى : تا يقين يا اطمينان شخصى يا نوعى به نجاست غذايى كه براى انسان مىآورند نباشد ، اشكال ندارد . . ( 6 ) بهجت : و از گفتهء او اطمينان حاصل گردد . . ( 7 ) زنجانى : مثلًا همسر يا خدمتكار انسان يا فروشنده . . ( 8 ) مكارم : دوّم : آن كه ذو اليد يعنى كسى كه چيزى در اختيار اوست ( مانند صاحب خانه و فروشنده و خدمتكار ) خبر دهد كه آن چيز نجس است . . ( 9 ) سيستانى : به شرط آن كه از سبب نجاست خبر دهند ؛ مثلًا بگويند آن چيز با خون يا بول ملاقات كرده است و اگر يك مرد عادل يا شخصى كه مورد وثوق است خبر دهد و اطمينان از گفتهء او پيدا نشود ، احتياط واجب آن است كه از آن چيز اجتناب شود .
زنجانى : و با گفتن يك مرد عادل ، نجاست ثابت نمىشود . ( 10 ) گلپايگانى ، صافى : بنا بر احتياط لازم . . ( 11 ) خوئى ، تبريزى : اگر يك نفر عادل ، بلكه شخص موثّق اگر چه عادل هم نباشد بگويد چيزى نجس است بايد از آن چيز اجتناب كرد .
فاضل : اگر يك نفر عادل بگويد چيزى نجس است ، اجتناب از آن بنا بر احتياط ، لازم است .
مكارم : سوّم : دو نفر عادل و يا حتّى يك نفر گواهى دهد . [ پايان مسأله ] < صفحة فارغة > [ مسأله 122 اگر بواسطهء ندانستن مسأله ، نجس بودن چيزى را نداند ] < / صفحة فارغة > مسأله 122 اگر بواسطهء ندانستن مسأله ، نجس بودن و پاك بودن چيزى را نداند ، مثلًا نداند عرق جنب از حرام ( 1 ) پاك است يا نه ، بايد مسأله را بپرسد ( 2 ) ، ولى اگر با اين كه مسأله را مىداند ، چيزى را شك كند پاك است يا نه ، مثلًا ( 3 ) شك كند آن چيز خون است يا نه ، يا نداند كه خون پشه است يا خون انسان ، پاك مىباشد ( 4 ) . اين مسأله ، در رسالهء آيت الله مكارم نيست ( 1 ) خوئى ، تبريزى ، سيستانى ، زنجانى : مثلًا نداند فضلهء موش . . ( 2 ) بهجت : يا احتياط نمايد . .

86