باقى مانده ها نماز جمعه را تمام كنند و سپس نماز ظهر را هم به جا آورند اما اگر بعضى از آنها در اواخر ركعت دوم ( 2 ) بلكه بعد از ركوع ركعت دوم متفرق شوند نماز جمعه صحيح است و احتياط مستحب ( 3 ) آن است كه پس از آن نماز ظهر را هم به جا آورند . ( 1 ) مكارم : نيازى به اين احتياط نيست . ( 2 ) تبريزى : يعنى بعد از سر برداشتن از سجدهء دوّم ؛ زودتر تشهد و سلام را گفته‌اند و متفرق شده‌اند نماز جمعه صحيح است و احتياط مستحب آن است كه پس از آن نماز ظهر را هم به جا آورند . ( 3 ) مكارم : احتياط واجب .
اراكى : مسأله اگر امام تكبيرة الاحرام نماز جمعه را گفت و مأمومين متفرق شدند به طورى كه هيچ كس باقى نماند ، در اين صورت نماز جمعه باطل است ولى احتياط آن است كه آن را به صورت نماز جمعه تمام كند و بعد نماز ظهر را بخواند . اگر مأمومين تكبيرة الاحرام نماز جمعه را هم گفتند بعد از آن متفرق شدند بايد نماز را تمام كند و احتياط آن است كه نماز ظهر را نيز بخوانند .
47 اگر عدد مأمومين بيش از حد لازم چهار نفر براى نماز جمعه باشد پراكندگى عده‌اى از آنها مطلقاً ضرر ندارد به شرط آن كه افراد باقى مانده از چهار نفر كمتر نباشند . اين مسأله در رساله آيت الله اراكى نيست 48 اگر پنج نفر يا بيشتر ، براى نماز جمعه مهيا شوند ولى در اثناء خطبه ها يا بعد از آنها و قبل از اقامه نماز متفرق شوند و برنگردند به طورى كه كمتر از ( 5 ) نفر باقى مانده باشند وظيفه افراد باقى مانده نماز ظهر است . اراكى : مسأله اگر در بين خطبه افراد پراكنده شدند و براى نماز باز نگشتند و تعداد افراد شركت كننده از پنج نفر كمتر شد بر هر كدام از آنها نماز ظهر واجب است .
49 در صورتى كه قبل از انجام مسمّاى واجب در خطبه " يعنى حد اقلى از واجبات خطبه ها كه بتوان آنها را خطبه ناميد " عده‌اى از مأمومين متفرق شوند و كمتر از چهار نفر بمانند و پس از مدت كوتاهى برگردند " به طورى كه عدد لازم پنج نفر كامل شود " اگر امام در اين فاصله سكوت كرده باشد ، پس از مراجعت مأمومين بايد از نقطه‌اى كه خطبه را قطع نموده ادامه دهد ولى اگر " با وجود تقليل مأمومين از حد نصاب لازم " خطبه را ادامه داده و جريان امر به صورتى بوده كه افراد پراكنده صداى او را نشنيده‌اند ( 1 ) ، بايد پس از مراجعت آنها و تكميل عدد لازم ، آن قسمت را كه در غياب آنها خوانده اعاده كند . و اگر زمان بازگشت مأمومين طولانى باشد به طورى كه عرفاً به يكپارچگى خطبه لطمه بزند بايد امام خطبه را اعاده كند . چنانچه اگر با ورود مأمومين جديد هم عدد لازم پنج نفر كامل بشود اعادهء خطبه ضررى است . اين مسأله در رساله آيت الله اراكى نيست ( 1 ) مكارم : كفايت اين مقدار مشكل است بلكه بايد افراد در جماعت جمع باشند و خطبه را بشنوند .

855