مسأله 46 كسى كه نماز جمعه را زودتر شروع كرده واجب نيست به لاحق اعلام نمايد و همچنين ديگرى كه مطَّلع است لازم نيست به لاحق اطَّلاع دهد .
مسأله 47 هر گاه بعد از فراغ از نماز جمعه علم حاصل شد كه جمعهء ديگرى نيز منعقد بوده و تقدم هيچ كدام معلوم نشد هر يك از دو جماعت بايد " 1 " نماز ظهر را بخوانند ، و اگر وقت نماز جمعه هم باقى باشد براى هيچ يك از اين دو جماعت و يا جماعت سوّم خواندن نماز جمعه ديگر جايز نيست .
مسأله 48 ميزان در سابق بودن و لاحق بودن ، تكبيرة الإحرام است نه خطبه پس اگر يكى از دو جماعت در خطبه سبقت داشت و دوّمى در تكبيرة الإحرام سابق شد نماز جمعهء دوّم صحيح است نه نماز جمعهء اوّل .
مسأله 49 فاصلهء يك فرسخ كه معتبر است براى دو نماز است نه دو خطبه پس اگر دو خطيب هر يك در فاصلهء كمتر از از يك فرسخ خطبه خواندند و نماز را در فاصلهء يك فرسخ به جا آوردند نمازها صحيح است .
شرايط نمازگزار نماز جمعه بر كسى كه واجد شرايط ذيل باشد واجب مىشود : اوّل آن كه بالغ باشد ، پس بر شخص نابالغ واجب نمىشود . دوّم آن كه عاقل باشد و بر ديوانه واجب نيست . سوّم آن كه مرد باشد و بر زن واجب نيست . و خنثى " كسى كه نه مرد است نه زن يا هم مرد است هم زن " بايد احتياط به جمع بين جمعه و ظهر بنمايد ، گر چه اقوى آن است كه مىتواند به نماز ظهر اكتفاء كند ، لكن احوط آن است كه نماز ظهر را تا گذشتن وقت جمعه به تأخير بيندازد چهارم آن كه حاضر باشد و بر مسافر واجب نيست ، و مدار و ميزان اصل سفر است نه آن كه نماز شكسته باشد ، بنا بر اين ظاهراً در سفر معصيت واجب نيست ، و همچنين سفر لهو و جاهايى كه انسان مخيّر بين قصر و اتمام است " مكَّه و مدينه و كربلا و كوفه " بلى ظاهر اين است كه بر كسى كه در جايى قصد اقامت ده روز نموده يا سى روز در جايى به حال تردّد مانده و كسى كه زياد سفر مىكند و مسافرى كه هشت فرسخ نرفته و مسافرى كه مقصدش معلوم نيست كه شارع مقدّس اسلام در اين قبيل موارد حكم به عدم سفر فرموده است نماز جمعه واجب است . پنجم آن كه بينا باشد و بر نابينا هر چند براى او مشقّت نداشته باشد ظاهراً نماز جمعه واجب نيست . ششم سلامت از بيمارى و بر شخص مريض و بيمار واجب نيست ، لكن بعيد نيست كه مشقّت نوعيّه معتبر باشد و مريضى كه اقامهء جمعه بر او مشقّت ندارد حتّى براى نوع آن مرض ظاهر اين است كه دليل عدم وجوب شامل او نشود و حكم او حكم شخص سالم باشد . هفتم آن كه سلامت از شلى و لنگى داشته باشد و بر كسى كه پايش شل يا لنگ است و انجام نماز براى او حرجى باشد واجب نيست . و اگر حرجى نباشد احوط اين است كه مانند افراد سالم نماز جمعه

" 1 " صافى : بنا بر احتياط

869