( مسأله 1779 ) اگر غير مال التجاره مالى داشته باشد كه خمسش را داده يا خمس ندارد مثلا چيزى را براى مؤنه‌اش خريده باشد ، چنانچه قيمتش بالا رود ، اگر آن را بفروشد خمس مقدارى را كه بر قيمتش اضافه شده ، بايد بدهد و همچنين اگر مثلا درختى را كه خريده ميوه بياورد ، يا گوسفند چاق شود ، در صورتى كه مقصود او از نگهدارى آنها اين بوده كه منفعتى از آن ببرد ، بايد خمس آنچه زياد شده بدهد . بلكه اگر مقصودش منفعت بردن هم نبوده اگر آن را بفروشد بايد خمس آن را بدهد .
( مسأله 1780 ) اگر باغى احداث كند براى آن كه بعد از بالا رفتن قيمتش بفروشد ، بايد خمس ميوه و نمو درختها و زيادى قيمت باغ را بدهد ، ولى اگر قصدش اين باشد كه ميوه آن درختها را فروخته و از قيمتش استفاده كند ، فقط بايد خمس ميوه و نمو درختها را بدهد و تا ما دامى كه باغ را نفروخته ترقى قيمت باغ خمس ندارد .
( مسأله 1781 ) اگر درخت بيد و چنار و مانند اينها را بكارد ، بايد هر سال خمس زيادى آنها را بدهد ، و همچنين اگر مثلا از شاخه‌هاى آن كه معمولا هر سال مىبرند ، استفاده‌اى ببرد و به تنهائى يا با منفعتهاى ديگر كسبش از مخارج سال او زياد بيايد ، در آخر سال بايد خمس آن را بدهد .
( مسأله 1782 ) كسى كه چند رشته كسب دارد مثلا اجاره ملك مىگيرد ، و خريد و فروش و زراعت هم مىكند ، بايد خمس آنچه را كه در آخر سال از مخارج او زياد مىآيد بدهد و چنانچه از يك رشته نفع ببرد ، و از رشته ديگر ضرر كند ، بنابر اظهر نفع و ضرر روى هم حساب مىشود .
( مسأله 1783 ) خرجهائى را كه انسان براى بدست آوردن فائده مىكند ، مانند دلالى و حمالى مىتواند از منفعت كسر نمايد ، و نسبت به آن مقدار خمس لازم نيست .
( مسأله 1784 ) آنچه از منافع كسب در بين سال به مصرف خوراك و پوشاك و اثاثيه و

309