مجردات و ماديات است ، عدم و نيستى و زمان و مكان در ساحت قدس او راه ندارد . ) از امام ( عليه السلام ) پرسيد : پس دليل بر او چيست ؟
آن حضرت او را به آيات خداوند در انفس و آفاق هدايت كرد ، و به تأمل در بنيان بدن تذكر داد ، كه از وجود اين بنا و دقايق صنع و لطايف حكمتى كه در ساختمان آن به كار رفته ، به وجود علم و حكمت بانى اين بنا ، پى ببرد ، و او را به دقت نظر در ابر و باد و حركت خورشيد و ماه و ستارگان وا داشت ، كه به تفكر در عجايب قدرت و غرايب حكمت در اجرام آسمانى به تقدير عزيز عليم برسد ، و از حركت متحركات علوى به محركى منزه از حركت و تغيير ، ايمان بياورد . ( 1 ) ج : تطورات ماده وطبيعت دليل قدرتى برتر از ماده وطبيعت است ، زيرا تأثير ماده و مادى محتاج به وضع و محاذات است - مثلا آتشى كه در حرارت جسمى تأثير مى كند يا چراغى كه شعاع آن فضايى را روشن مى كند ، تا نسبت خاصى به آن جسم و فضا پيدا نكند ممكن نيست آن جسم به حرارت آن آتش گرم ، يا آن فضا به نور آن چراغ روشن شود - و چون وضع و نسبت با معدوم محال است ، تأثير ماده وطبيعت در پديده هاى مختلفى كه در ماده وطبيعت نبوده و به وجود آمده و مى آيد ممكن نيست ، و هر معدومى كه در آسمان و زمين موجود مى شود ، دليل وجود قدرتى است كه تأثير آن محتاج به وضع و محاذات نيست و ماوراء جسم و جسمانيات است ( إنمآ أمره إذآ أراد شيئا أن يقول له كن فيكون ) ( 2 ) د : ايمان به خدا در سرشت آدمى است ، زيرا انسان به حسب فطرت ، خود را موجودى وابسته و محتاج به نقطهء اتكايى مى يابد ، ولى اشتغال به اسباب و تعلق به علايق مانع از وجدان آن نقطهء اتكا است .
هنگامى كه بيچارگى از هر جهت و نااميدى از هر چاره سازى حاصل شود ، و هر چراغ فكرى را خاموش و هر دست قدرتى را عاجز ببيند ، وجدان خفتهء او

1 . التوحيد ، صفحهء 250 . 2 . سوره ء يس ، آيهء 82 ( اين است و جز اين نيست امر او هر گاه اراده كند چيزى را كه بگويد براى او باش ، پس مى باشد )

39