المنشئون ) ( 1 ) ، ( وأنبتنا فيها من كل شئ موزون ) . ( 2 ) به هر گياهى و درختى كه بنگريد از ريشه تا ميوه اش آيت علم و قدرت و حكمت حق است ، و سر سپرده در مقابل آيينى است كه براى پرورش آن مقرر شده است ( والنجم والشجر يسجدان ) . ( 3 ) همچنان كه تأمل در زندگى هر حيوانى راهنماى آدمى به خداست .
ابوشاكر ديصانى بر امام ششم ( عليه السلام ) وارد شد ، و گفت : يا جعفر بن محمد ، مرا بر معبود من دلالت كن ، طفل صغيرى با تخم مرغى بازى مى كرد ، امام ( عليه السلام ) آن تخم مرغ را گرفت و فرمود : " اى ديصانى اين حصارى است مكنون ، پوستى غليظ دارد ، و زير پوست غليظ پوست رقيقى است ، وزير آن پوست رقيق طلاى مايعى و نقره ء روانى است كه هيچ يك به ديگرى مخلوط نمى شود ، نه از اندرون اين حصار محكم مصلحى بيرون آمده تا خبر از اصلاح آن بدهد ، و نه از بيرون مفسدى در آن داخل شده تا خبر از افساد آن بدهد ، نه كسى مى داند اين تخم مرغ براى نر يا براى ماده آفريده شده است . " ( 4 ) آيا آن حصار محكم از ماده ء آهكى تصفيه شده را كه در آن اسرارى نهفته است ، كدام تدبير ساخته كه از دانه هايى كه مرغ مى خورد جدا كرده ، و در تخم دان او همچون مأمنى براى پرورش جوجه فراهم كرده ، و در آن نطفه را مانند گوهرى در صدف جا داده ، و چون جوجه از مادر جداست و در دوران جنينى رحمى نيست كه از آن غذا بگيرد ، غذاى او را در همان حصار كنار او آماده كرده ، و بين جدار آهكى غليظ و جوجه و غذاى او ، پوست لطيفى را كه از غلظت آن حصار آسيبى به جوجه و غذاى او وارد نشود قرار داده ، و در آن عرصهء تاريك و ظلمانى اعضا و قواى جوجه از استخوانها و عضلات و عروق و اعصاب و حواس كه تنها مطالعه در ساختمان چشم آن حيوان محير العقول است هر يك را به جاى

1 . سوره ء واقعه ، آيهء 72 ( آيا شما پديد آورديد درختش را يا ماييم پديد آورندگان ) 2 . سوره ء حجر ، آيهء 19 ( و رويانيديم در آن از هر چيز موزون و سنجيده شده ) 3 . سوره ء الرحمن ، آيهء 6 ( و گياه و درخت سجده مى كنند ) 4 . بحار الانوار ، جلد 3 ، صفحهء 31

31