اين دستور مقدس نفوس اغنيا را از كدورت و زنگار بخل و حرص و طمع پاك و اموال آنها را از آلودگى به حقوق فقرا كه به منزلهء خون آنان است پاكيزه كرد ، و پيوند طبقهء غنى و فقير را به اين وسيله مستحكم نمود ، و فاصلهء بين اين دو طبقه را - كه بدنه و پيكر جامعه از اين دو تشكيل مى شود - از ميان برد و كدورت را به الفت تبديل كرد ، و به بركت اين مقررات و آداب نه تنها حوايج بيچارگان را ، بلكه عزت نفس و آبرو و شرافت و كرامت انسانى آنها را تأمين نمود .
آتش حسد فقرا را به آب رحمت انفاقى كه غنى از فقير در آن انفاق منت بكشد ، خاموش كرد ، و در حصار اين زكات و صدقات ، اموال اغنيا را كه مانند خون در شريان جامعه بايد جريان داشته باشد تا نظام اقتصادى امت محفوظ بماند بيمه كرد ، كه حضرت أمير المؤمنين ( عليه السلام ) فرمود : " وحصنوا اموالكم بالزكاة " . ( 1 ) آيا با اجراى چنين برنامه اى از انفاق مال ثروتمندان تا دانش دانشمندان با اين كميت و كيفيتى كه ملاحظه شد ، فقر مادى و معنوى در جامعه ريشه كن نخواهد شد ؟ !
اين نمونه اى از حكمت نماز و زكات و اثر اين دو در سعادت فرد و جامعه بود ، بنابراين دينى كه براى هر حركت وسكون و فعل و ترك انسان وظيفه معين كرده است ، كه مجموعهء واجبات و محرمات و مستحبات و مكروهات و مباحات را تشكيل مى دهد ، و براى مصونيت جان و عرض و مال افراد ، حقوق و حدودى معين نموده ، آيا مراعات آنها چه مدينهء فاضله اى را به وجود خواهد آورد ؟
از مطالعهء - مثلا - حقوق حيوانى كه انسان از او بار مى كشد ، روشن مى شود كه حقوق انسان در اين دين چگونه تضمين شده است .
حق مركبى كه انسان بر او سوار مى شود اين است كه : وقتى به منزل رسيد - پيش از آن كه به غذاى خود بپردازد - علوفهء او را آماده كند ، و به هر آبى رسيد آب را بر او عرضه كند كه مبادا تشنگى بكشد ، و تازيانه بر صورت او نزند ، و بر پشت او جز در ميدان جهاد - هنگامى كه ضرورت اقتضا كند - نايستد ، و بيشتر از طاقت او بر او بار نكند و از او كار نكشد ، و ناسزا به او نگويد ، و چهره ء او را زشت

1 . نهج البلاغة ، حكم ، شماره ء 146 ( در حصار كنيد اموالتان را به زكات )

178