صدقه و احسان بزرگ باشد ، گيرنده از آن بزرگتر است ، ( 1 ) و بر او منت نگذارد ، ( 2 ) بلكه از او منت بكشد كه او وسيلهء طهارت مال و جان او شده ، و قبل از سؤال و در خواست به عطا مبادرت ورزد ، كه امام ششم ( عليه السلام ) فرمود : " به كسى كه بعد از سؤال عطا كنى آنچه به او داده اى در برابر آبروى اوست " ( 3 ) و روى خود را از او بپوشاند ، ( 4 ) و از كسى كه به او تصدق مى كند التماس دعا كند ، ( 5 ) و دستى را كه به آن دست صدقه مى دهد ببوسد ، به آن جهت كه صدقه را به ظاهر به گيرنده مى دهد و در واقع گيرنده خداست ( 6 ) ( الم يعلموا ان الله هو يقبل التوبة عن عباده ويأخذ الصدقات ) . ( 7 ) و به رفع نياز نيازمندان تا آن جا عنايت كرد كه باب ايثار را گشود و فرمود :
( ويؤثرون على انفسهم ولو كان بهم خصاصة ) ( 8 ) و ايثار را هم به منتهاى كمال رساند كه فوق آن تصور نشود و فرمود ( ويطعمون الطعام على حبه مسكينا ويتيما وأسيرا - إنما نطعمكم لوجه الله لا نريد منكم جزآء ولا شكورا ) . ( 9 ) آيين اسلام انفاق و صدقه را منحصر به مال نكرد ، بلكه كمك به ضعيف و راهنمايى نابينا را صدقه قرار داد ، و صرف اعتبار و حيثيت را براى رفع نياز نيازمندان زكات جاه و مقام قرار داد ، و تنها به تأمين حوايج مادى بسنده نكرد ، بلكه فرمود : ( ومما رزقناهم ينفقون ) ( 10 ) و رزق انسان آن چيزى است كه قوام زندگى او از هر جهت به آن است ، و از اين رو فرمود : " ومما علمناهم يبثون " . ( 11 ) آنچه گفته شد قسمت كمى از حكمت اسلام در زكات و صدقات بود كه با

1 . وسائل الشيعه ، جلد 9 ، صفحهء 433 ، كتاب الزكاة ، ابواب الصدقة ، باب 29 . 2 . وسائل الشيعه ، جلد 9 ، صفحهء 451 ، كتاب الزكاة ، ابواب الصدقة ، باب 37 . 3 . وسائل الشيعه ، جلد 9 ، صفحهء 456 ، كتاب الزكاة ، ابواب صدقه ، باب 39 ، حديث 1 4 . وسائل الشيعه ، جلد 9 ، صفحهء 456 ، كتاب الزكاة ، ابواب الصدقة ، باب 39 ، حديث 2 . 5 . وسائل الشيعه ، جلد 9 ، صفحهء 424 ، كتاب الزكاة ، ابواب الصدقة ، باب 25 . 6 . وسائل الشيعه ، جلد 9 ، صفحهء 433 ، كتاب الزكاة ، ابواب الصدقة ، باب 29 . 7 . سوره ء توبه ، آيهء 104 ( آيا ندانستند كه خداوند قبول مى كند توبه را از بندگان خود و مى گيرد صدقات را ) 8 . سوره ء حشر ، آيهء 9 ( و ايثار مى كنند بر خودشان هر چند خود محتاج باشند ) 9 . سوره ء انسان ، آيهء 8 و 9 ( و مىخورانند طعام را با دوست داشتن آن طعام به مسكين و يتيم و اسير ، اين است و جز اين نيست اطعام مى كنيم شما را براى خاطر خدا ، از شما نه جزا مى خواهيم و نه سپاس ) 10 . سوره ء بقره ، آيهء 3 ( و از آنچه روزى كرديم به آنان انفاق مى كنند ) 11 . بحار الانوار ، جلد 2 ، صفحهء 17 ( و از آنچه آموخته ايم به آنان منتشر مى كنند )

177