على ( عليه السلام ) : الله معناه المعبود الذى يأله فيه الخلق ويوله اليه ) ( 1 ) و كمال معرفتى كه براى بشر نسبت به خالق متعال ممكن است ادراك عجز از معرفت اوست .
( الله ) وصف مى شود به ( رحمن و رحيم ) شرح رحمت رحمانيه و رحيميه در اين مختصر نمى گنجد ، آنچه بايد مورد توجه باشد اين است كه خداوند كلام خود را با انسان و كلام انسان را با خود به ( بسم الله الرحمن الرحيم ) شروع كرد ، و اين جملهء آسمانى را طليعهء قول و عمل مسلمانان قرار داد ، و شبانه روز در پنج نماز فريضه او را وادار به تكرار اين جمله نمود ، و به او آموخت كه نظام آفرينش بر مدار رحمت مى گردد ، و كتاب تكوين و تشريع به رحمت شروع مى شود .
باران رحمت رحمانيهء او بر مؤمن و كافر ، بر و فاجر مى بارد ، همچنان كه شعاع رحمت رحيميه او بر هر قلب پاك مىتابد ( كتب ربكم على نفسه الرحمة ) . ( 2 ) دين او دين رحمت و فرستاده ء او ( رحمة للعلمين ) ( 3 ) است ، و حدود و تعزيراتى هم كه در دين هست رحمت است ، و اين نكته از مراتب امر به معروف و نهى از منكر روشن مى شود ، كه اگر عضوى از پيكر اجتماع از صلاح فرد و جامعه رو برگرداند يا به فساد فرد و نوع رو آورد ، اول با ملايمت بايد به علاج او كوشيد ، چنان كه موسى بن عمران با آن كه داراى نه معجزه بود ، و بر طاغوتى مانند فرعون مبعوث شد ، خداوند در مقام دعوت به او و برادرش دستور داد كه به نرمى با او سخن بگوييد ، چون مقصود از بعثت سيطره و قدرت نيست ، بلكه تذكر و خشيت و هدايت است ( فقولا له قولا لينا لعله يتذكر أويخشى ) ( 4 ) و تا علاج به طبابت ممكن است نشتر به آن عضو نبايد زد ، و اگر به دارو علاج نشد به وسيلهء نشتر بايد مفاسدى را كه در آن عضو رخنه كرده بيرون كشيد ، و تا ميسر است او را حفظ كرد ، و اگر به آن وسيله هم اصلاح نشد بايد با جدا كردن آن از

1 . بحار الانوار ، جلد 3 ، صفحهء 221 ( از حضرت على ( عليه السلام ) نقل شده كه معنى الله معبودى است كه خلق در او متحير و به او پناهنده مى شوند ) 2 . سوره ء انعام ، آيهء 54 ( پروردگار شما رحمت را بر خود نوشته است ) 3 . سوره ء انبيا ، آيهء 107 ( رحمتى براى جهانيان ) 4 . سوره ء طه ، آيهء 44 ( پس سخن بگوييد با او به نرمى ، شايد متذكر شود يا بترسد )

170