اقامه به گوش چپ مولود ، و تلقين محتضر به كلمهء توحيد ، يعنى افتتاح و اختتام زندگى انسان بايد به نام خدا باشد .
و با آن كه دو مرتبه بعد از تكبير شهادت به ( لا إله الا الله ) داده مى شود ، در آخر هم اين جمله تكرار مى شود ، و اين كاشف از نقش اين كلمهء طيبه در كمال علمى و عملى انسان است .
اين جمله از جهت لفظ و معنى داراى خصوصياتى است :
حروف آن همان حروف كلمهء ( الله ) است ، و چون زبان بدون اظهار مى تواند به آن مشغول باشد ريا در آن راه ندارد ، و مشتمل بر نفى و اثباتى است كه اعتقاد راسخ به آن ، به نفى باطل و اثبات حق در اعتقادات و اخلاق و اعمال منتهى مى شود ، و معناى حديث سلسلة الذهب آشكار مى گردد كه " كلمة لا إله الا الله حصنى فمن دخل حصنى امن من عذابى " . ( 1 ) و بشريت عمق بيان رسول اكرم ( صلى الله عليه وآله و سلم ) را درك مى كند كه فرمود : " قولوا لا إله إلا الله تفلحوا " ( 2 ) و اين منفى و مثبت است كه جان بشر را به مركز برق وجود متصل و به نور فلاح و رستگارى منور مى نمايد .
با تصفيهء روح نماز گزار به تدبر در ( لا إله الا الله ) هنگام آن مى رسد كه بگويد :
( إنى و جهت وجهى للذى فطر السموت والارض حنيفا ومآ أنا من المشركين ) ( 3 ) و با توجه به فاطر السموات والارض از زمين و آسمانها مى گذرد ، و با هفت تكبير از هفت حجاب هم مى گذرد ، و با بلند كردن دستها تا بنا گوش آنچه غير خداست پشت سر مى اندازد و به تكبير او از هر وصفى و از هر حدى كه " الله أكبر من أن يوصف " پرده ء اوهام و افكار را در مقابل عظمت او پاره مى كند ، و آماده ء سخن گفتن با خدا مى شود ، كه نماز سخن انسان است با خدا ، و قرآن سخن خداست با

1 . بحار الانوار ، جلد 49 ، صفحهء 123 ( كلمهء لا إله الا الله حصار من است ، پس هر كس در حصار من داخل شد از عذاب من در امان است ) 2 . بحار الانوار ، جلد 18 ، صفحهء 202 ( بگوئيد لا إله الا الله رستگار مى شويد ) 3 . سوره ء انعام ، آيهء 79 ( همانا برگرداندم روى خود را بسوى آنكه آفريد آسمانها و زمين را در حالى كه مستقيم باشم به توحيد ونيستم از مشركين )

168