هر چند هر جمله اى از اين حديث شريف شرح مفصلى دارد ، ولى به بيان بعضى از نكات چند جمله اكتفا مى شود :
الف : امام ( عليه السلام ) در جملهء اول موضوع خطبه را ائمهء هدى قرار داده ، چون ضرورت وجود امام براى امت روشن است ( يوم ندعوا كل أناس بإممهم ) ( 1 ) و امام امت هم بايد امام هدايت باشد ، چنان كه خداوند متعال فرموده است : ( وجعلنا منهم أئمة يهدون بأمرنا ) ( 2 ) ، ( إنمآ أنت منذر ولكل قوم هاد ) ( 3 ) و معرفت امام هدايت متوقف بر معرفت هدايت است ، و معرفت هدايت محتاج به مطالعه و تدبر در آيات وارده ء در اين موضوع در قرآن مجيد است كه عدد آن بيش از دويست و نود مى باشد ، و شرح هر يك در اين مختصر نمى گنجد ، زيرا هدايت ، كمال خلقت است ( قال ربنا الذى أعطى كل شئ خلقه ثم هدى ) ( 4 ) ، ( سبح اسم ربك الاعلى - الذى خلق فسوى - والذى قدر فهدى ) ( 5 ) و هدايت هر مخلوقى به تناسب خلقت اوست ، و چون خلقت انسان بر اساس احسن تقويم است هدايت او بالاترين كمال عالم امكان است ، و بزرگترين نعمتى است كه به اشرف مخلوقات عنايت شده ( ويتم نعمته عليك ويهديك صرطا مستقيما ) ( 6 ) ، امام به عنوان ( ائمة الهدى ) عظمت مقام امامت را بيان كرد ، و بلكه براى اهل نظر خصايص امام را روشن نمود ، كه چنين ملزومى چه لوازمى دارد ، و بعد از اجمال به تفصيل پرداخت ، و از نقش وجود امام در دين شروع كرد ، كه خداوند تفسير قانون خود را به آراء خلق كه معرض خطا و اختلاف است وا گذار نكرده ، زيرا با اين دو آفت غرض از تشريع دين نقض و به جاى نور هدايت ، امت به ظلمات ضلالت گرفتار مى شود ، بلكه به ائمهء هدى نقطه هاى ابهامى را كه براى بشر در اصول و فروع دين پيدا

1 . سوره ء اسراء ، آيهء 71 ( روزى كه بخوانيم هر مردمى را به پيشواى ايشان ) 2 . سوره ء سجده ، آيهء 24 ( و قرار داديم از ايشان پيشوايانى كه هدايت كنند به امر ما ) 3 . سوره ء رعد ، آيهء 7 ( اين است و جز اين نيست كه تو انذار كننده اى و براى هر قومى هدايت كننده ايست ) 4 . سوره ء طه ، آيهء 50 ( گفت : پروردگار ما آن كسى است كه به هر چيزى آفرينش آن را داد پس هدايت كرد ) 5 . سوره ء اعلى ، آيهء 1 تا 3 ( تسبيح بگو ، نام پروردگارت را كه برتر است ، آن كه آفريد پس تسويه كرد ، و آن كه تقدير كرد پس هدايت نمود ) 6 . سوره ء فتح ، آيهء 2 ( و تمام كند نعمتش را بر تو ، و هدايت كند تو را به راهى راست )

143