معاد اعتقاد به معاد از دو راه حاصل مى شود : دليل عقلى و دليل نقلى مبتنى بر عقل .
دليل عقلى :
1 - عقل هر عاقلى درك مى كند كه عالم و جاهل ، ومتخلق به اخلاق فاضله - مانند جود و كرم - و اخلاق رذيله - مانند بخل و حسد - و نيكوكار و بد كردار برابر نيستند ، و پاداش هر يك را به تناسب عمل ندادن ظلم است .
و از طرفى - آن چنان كه بايد - خوبان سزاى خوبى و بدان سزاى بدى خود را در اين زندگى نمى بينند ، و اگر زندگانى ديگرى توأم با حساب و ثواب و عقاب به تناسب عقايد و اخلاق و اعمال نباشد ظلم است ، و عدل خداوندى ايجاب مى كند كه حشر و نشر و حساب و ثواب و عقابى باشد ( أم نجعل الذين ءامنوا وعملوا الصالحت كالمفسدين في الارض أم نجعل المتقين كالفجار ) . ( 1 ) 2 - خداوند متعال حكيم است و كار عبث و بيهوده از او سر نمى زند ، و انسان را آفريده و در او به جز قوايى كه براى زندگى گياهى و حيوانى ضرورى است - چون جذب و دفع و شهوت و غضب - قوه ء ديگرى آفريده كه او را به كمالات علمى و فضايل اخلاقى و گفتار راست و رفتار شايسته

1 . سوره ء ص ، آيهء 28 ( آيا كسانى را كه ايمان آوردند و كارهاى شايسته كردند مانند مفسدين در زمين قرار مى دهيم ؟ يا پرهيزكاران را مانند گهنكاران قرار مى دهيم ؟ )

100