اسباب عادى است ، و از حيطهء قدرت بشر خارج نيست ، و ساحران و كاهنان زبر دست در جزيرة العرب و ممالك همجوار آن فراوان بودند ، كه به شهادت تاريخ كمال مهارت را در فنون سحر وكهانت داشتند ، و با اين حال تحدى پيغمبر به قرآن و عجز تمام آنان از مقابله با اين كتاب در تاريخ ثبت شد ، و به جاى معارضه با قرآن به تطميع آن حضرت به مال و مقام متوسل شدند ، و چون اثر نكرد به قصد جان او برخاستند .
2 - هدايت قرآن :
در زمانى كه گروهى به ماوراى طبيعت معتقد نبودند ، و روزگار بى شعور و ادراك را متصرف در نظام بهت انگيز وجود مى پنداشتند ، و آنها كه معتقد به ماوراى طبيعت بودند معبودهايى به صورت بتهاى گوناگون مى پرستيدند ، و كسانى هم كه دين آسمانى داشتند به استناد كتب تحريف شده خالق را به اوصاف خلق متصف مى پنداشتند ، و در محيطى كه تاريخ گواه نهايت انحطاط فكرى و اخلاقى و عملى مردم آن محيط است ، درس نخوانده و استاد نديده اى برخاست ، و در مقابل هر پرتگاهى از ضلالت ، شاهراهى از هدايت ترسيم نمود ، بشر را به پرستش خداوندى دعوت كرد كه از هر نقصى منزه و هر كمال و جمالى از او ، و هر حمد و ثنايى براى او ، و جز او هيچ موجودى سزاوار پرستش نيست ، و او بزرگتر از آن است كه بتوان او را به حدى تحديد و به وصفى وصف نمود " سبحن الله والحمدلله ولا إله الا الله والله أكبر " . ( 1 ) در روزگارى كه خالق معدود و عدد و منزه از همسر و فرزند را به تركيب و تثليث و احتياج و توليد نسبت داده و براى او همتا تصور مى نمودند ، قرآن خداوند را از تمام اين اوهام تقديس كرده ، و به احديت ستود كه منزه از تركيب عقلى و وهمى و حسى است ، و او بى نياز از هر كس و هر چيز ، و هر چه و هر

1 . منزه است خداوند از هر نقصى و وصفى از اوصاف مخلوقات و هر ثنايى براى خداست و معبود به حقى نيست الا الله و خدا بزرگتر است از اين كه به وصفى وصف شود .

64