در اثناء زن راضى شود ، بنا بر احتياط واجب مرد دو كفاره بدهد و زن يك كفاره و اگر زن به نزديكى راضى بوده ، بر هر كدام يك كفاره واجب مىشود .
( 1340 ) اگر زنى شوهر روزه دار خود را مجبور كند كه نزديكى نمايد يا كار ديگرى كه روزه را باطل مىكند انجام دهد ، واجب نيست كفاره روزه شوهر را بدهد .
( 1341 ) كسى كه به سبب مسافرت يا بيمارى روزه نمىگيرد ، نمىتواند زن روزه دار خود را مجبور به نزديكى كند .
( 1342 ) اگر كفاره واجب شود نبايد در بجا آوردن آن كوتاهى كرد ولى لازم نيست فورا آن را انجام داد .
( 1343 ) اگر كفاره واجب شود و چند سال آن را بجا نياورد ، چيزى بر آن اضافه نمىشود .
مواردى كه فقط قضاى روزه واجب است ( 1344 ) غير از مواردى كه در مسائل گذشته بيان شد در چند صورت ديگر هم فقط قضاى روزه بر انسان واجب است و كفاره واجب نيست :
1 - در شب ماه رمضان جنب باشد و به تفصيلى كه در مسائل قبلى گفته شد تا اذان صبح از خواب دوم بيدار نشود ولى چنان كه گفته شد علاوه بر قضا ، احتياط واجب نيز در دادن كفاره است .
2 - كسى كه مىتواند از صبح شدن مطلع شود ، بدون تحقيق ، كارى كه روزه را باطل مىكند انجام دهد و بعد معلوم شود كه صبح بوده است ، ولى اگر چنين كسى تحقيق كرد و اطمينان پيدا كرد كه صبح نشده ولى بعد معلوم شد كه صبح شده بود ، قضا بر او واجب نيست .
3 - كسى كه قادر به تحقيق است ، به قول كسى كه مىگويد : صبح نشده ، اعتماد كند اگر چه از حرف او اطمينان پيدا كند كه شب است ، و كارى كه روزه را باطل مىكند انجام دهد و بعد معلوم شود صبح بوده است ، و هم چنين است اگر دو نفر عادل شهادت دهند صبح نشده و انسان يقين به شب بودن نداشته باشد ، حتى اگر از

262