مسائل قسم ( سوگند ) " مسأله 2851 " " قسم " بر دو نوع است :
الف - آن كه انسان براى اثبات يا نفى چيزى سوگند ياد كند ، مثلا بگويد : " والله چنين بوده " يا " والله چنين نبوده " . اين گونه قسمها اگر راست باشد كراهت دارد ، و اگر دروغ باشد گناه كبيره است ، ولى كفاره ندارد . و اگر براى اين كه خودش يا مسلمان ديگرى را از شر فرد ظالمى نجات دهد به دروغ سوگند ياد كند اشكال ندارد ، بلكه گاهى واجب مىشود ، ولى اگر مىتواند توريه كند و توجه به آن دارد احوط آن است كه توريه نمايد .
ب - نوع ديگر قسم آن است كه انسان براى انجام يا ترك كارى در آينده سوگند ياد كند ، و به اين وسيله انجام يا ترك آن كار را بر خود واجب گرداند ، به عنوان مثال بگويد : " والله اگر به پدر احترام نكنم به فقير صدقه مىدهم " يا بگويد : " والله اگر سيگار بكشم يك روز را روزه مىگيرم " . در اين صورت آن عمل بر او واجب مىشود ، و اگر از روى عمد مخالفت كند بايد كفاره بدهد . و آنچه در مسائل آينده مىآيد مربوط به نوع دوم است .
" مسأله 2852 " قسم صحيح داراى چند شرط است :
1 - كسى كه سوگند ياد مىكند بايد بالغ و عاقل باشد و از روى قصد و اختيار قسم بخورد ، و اگر مىخواهد در باره مال خود سوگند ياد كند بايد سفيه يا محجور نباشد ، پس قسم خوردن كودك ، ديوانه ، سفيه و محجور - نسبت به مال خود - و كسى كه مجبورش كرده اند صحيح نيست ، همچنين اگر در حال عصبانى بودن بى قصد يا بى اختيار قسم بخورد اعتبارى ندارد .
2 - كارى كه براى انجام آن سوگند ياد مىكند نبايد حرام يا مكروه باشد ، همچنين كارى كه براى ترك آن قسم مىخورد نبايد واجب يا مستحب باشد . و اگر سوگند ياد كند كه كار مباحى را بجا آورد بايد ترك آن در نظر مردم بهتر از انجام آن نباشد ، و نيز اگر قسم بخورد

" توريه " آن است كه دروغ را به گونه اى ادا كند كه قابل انطباق بر راست نيز باشد و در دل حرف راست را قصد نمايد .

509