" مسأله 2022 " اگر چيزى را كه مثل پارچه متر و ذرع مىكنند يا مثل گردو مىشمارند معامله كنند و زيادى بگيرند - مثلا ده عدد گردو بدهند و يازده عدد بگيرند - اشكال ندارد ، و اگر چيزى در بعضى شهرها با شماره معامله مىشود و در بعضى شهرها با وزن يا پيمانه ، ملاك همان شهرى است كه معامله در آن واقع مىشود ، مگر اين كه جنس را در بيشتر شهرها با وزن يا پيمانه بفروشند ، كه در اين صورت بنابر احتياط واجب در هيچ شهرى نبايد آن را به زيادتر بفروشند .
" مسأله 2023 " اگر چيزى را كه مىفروشد و عوضى را كه مىگيرد از يك جنس نباشد ، زيادى گرفتن اشكال ندارد ، پس اگر سه كيلو برنج را با پنج كيلو گندم معامله كند صحيح است . ولى اگر جنسى را كه مىفروشد و عوضى را كه مىگيرد از يك اصل به دست آمده باشند ، بايد در معامله زيادى نگيرد ، مثلا اگر سه كيلو ماست بفروشد تا پنج كيلو شير بگيرد ربا و حرام است . و احتياط واجب آن است كه در معامله ميوه رسيده با ميوه نارس نيز زيادى نگيرند .
" مسأله 2024 " " جو " و " گندم " در ربا يك جنس حساب مىشوند ، پس اگر سه كيلو گندم بدهد تا چهار كيلو جو بگيرد ربا و حرام است ، همچنين اگر مثلا ده كيلو جو بخرد كه سر خرمن ده كيلو گندم بدهد ، چون جو را نقد گرفته و بعد از مدتى گندم را مىدهد مثل آن است كه زيادى گرفته باشد و حرام است .
" مسأله 2025 " اگر مسلمان از كافرى كه در پناه اسلام نيست ربا بگيرد اشكال ندارد .
همچنين " پدر و فرزند " و نيز " زن دائمى و شوهر " مىتوانند از يكديگر ربا بگيرند .
" مسأله 2026 " خريد و فروش پولهاى غير همجنس نظير معامله " ريال " در مقابل " دلار " يا " پوند " و يا غير آن اگر با اضافه باشد اشكال ندارد ، همچنين خريد و فروش پول همجنس با اضافه اگر به قصد فرار از رباى قرضى نباشد اشكال ندارد .
" مسأله 2027 " خريد و فروشى كه آميخته با غش باشد حرام است . و " غش " آميختن كالاى نامرغوب با كالاى مرغوب است به گونه اى كه قابل تشخيص نباشد ، مانند روغنى كه با پيه مخلوط كرده باشند . از پيامبر اكرم ( ص ) روايت شده كه فرمودند : " هر كس با برادر مسلمان خود غش كند خداوند بركت روزى او را مىبرد و راه معاش او را مىبندد و او را به خودش وا مىگذارد " .

( 1 ) برگرفته از وسائل الشيعه ، كتاب التجاره ، باب 86 از ابواب " ما يكتسب به " ، حديث 11 .

357