4 - حقوق فردى :
حقوق متقابل استاد و شاگرد :
" شاگرد " بايد استاد خود را بزرگ بدارد ، مجلس او را محترم شمارد ، به گفتارش با دقت گوش دهد ، صدايش را در محضر او بلند نكند ، اگر سؤالى از استاد شود شاگرد پاسخ ندهد ، در محضر او با ديگرى سخن نگويد و غيبت كسى را نكند ، هر گاه از استاد در محفلى به بدى نام برده شد از او دفاع نمايد ، عيوب او را فاش نكند بلكه خوبيهاى او را بازگو نمايد ، با دشمنان او هم مجلس و هماهنگ نشود و با دوستان او دشمنى نكند ، در مشكلات ياريش نمايد ، با چشم پوشى از لذتها و كاستن از شهوتها دل خود را براى دريافت علم پاك و مهيا سازد ، و بداند كه شاگرد در حقيقت پيك و فرستاده استاد به سوى ديگران است ، پس مبادا در رساندن پيام استاد به ديگران خيانت ورزد .
" استاد " نيز بايد بداند علمى را كه خداوند به او عطا كرده براى خدمت به مردم است ، و او همچون خزانه دارى است كه هر نيازمندى را كه مشاهده كرد بايد نياز وى را بر طرف نمايد ، در اين صورت است كه مىتواند خدمتگزارى مخلص باشد . و اگر نه نسبت به حق خداوند ناسپاسى و نسبت به مردم ظلم كرده است ، و زمينه ذلت و زوال نعمت خود را فراهم نموده است .
حق شريك :
حق " شريك " آن است كه در غياب او وظيفه اش را انجام دهد و در حضور او در استفاده از مورد شركت با او به عدالت رفتار كند ، بدون مشورت با او تصميم نگيرد ، خودسر و مستبد به راى نباشد ، مالش را حفظ كند ، در هيچ چيز كوچك يا بزرگ به او خيانت ننمايد ، كه در حديث آمده است : " دست خدا بر سر هر دو شريك است تا زمانى كه به يكديگر خيانت نكنند " .
حق طلبكار :
حق " طلبكار " آن است كه بدهكار اگر قدرت بر پرداخت دارد طلبش را بپردازد و او را سرگردان نكند ، چرا كه پيامبر اكرم ( ص ) فرموده است : " سرگردان كردن طلبكار توسط بدهكار توانمند ظلم است " . و اگر توان پرداخت طلبش را ندارد با زبان خوش رضايتش را فراهم آورد ، و از او مهلت بگيرد و با بر خورد خوب او را به مهلت دادن قانع سازد ، نه اين كه هم طلبش را ندهد و هم با او بد رفتارى كند ، كه اين نشانه فرومايگى است .

صفحه 323 به بعد بيان شده است . ( 1 ) برگرفته از من لا يحضره الفقيه ، باب " الحقوق " ، حديث 3214 ( 2 ) وسائل الشيعه ، كتاب التجاره ، باب 8 از ابواب " الدين والقرض " ، حديث 3 .

624