باشد ، و نيز حق دارد نظرات علمى واجتماعى خود را - به شكلى كه با حيثيت و حقوق ديگران مزاحمتى نداشته باشد - آزادانه بيان دارد .
هر انسانى حق دارد از ثمره دستاوردهاى علمى ، ادبى ، هنرى و يا صنعتى خود سود ببرد ، به شرط آن كه مغاير با احكام شريعت يا مضر به حقوق فرد و يا جامعه نباشد و موجب فساد اخلاق در جامعه نشود . و تشخيص مصاديق آن با حكومت صالح است .
هر انسانى حق دارد كه در يك محيط پاك از مفاسد و بيماريهاى اخلاقى - به گونه اى كه در آن بتواند خود و خانواده اش را از لحاظ معنوى رشد دهد - زندگى كند ، و جامعه و دولت نيز موظفند زمينه بهره بردارى از اين حق را براى همگان فراهم نمايند .
هر انسانى حق دارد در زندگى خصوصى خود آزاد و مستقل باشد ، و جاسوسى يا نظارت بر كارهاى شخصى و خصوصى و نيز مخدوش نمودن حيثيت او جايز نيست ، و بايد در مقابل هرگونه دخالت نامشروع كه موجب سلب حقوق وى مىشود از او حمايت گردد ، و اگر ضررى بر مال يا حيثيت او وارد شده جبران شود .
داشتن شغل مناسب و مشروع حق هر انسان است ، و همه در انتخاب شغل خود آزادند ، دولت و مسئولان جامعه نيز موظفند زمينه اشتغال كسانى را كه قادر به كار هستند فراهم كنند .
هر فرد مسلمان نسبت به اصلاح و اداره امور عمومى جامعه اسلامى حق اظهار نظر و دخالت مستقيم يا غير مستقيم را دارد ، و هيچ فردى را نمىتوان از داشتن اين حق محروم كرد .
بازداشت يا محدود ساختن آزادى افراد يا تبعيد و يا مجازات آنان جايز نيست ، مگر با اجازه و حكم دادگاه صالحى كه مطابق با موازين شرع و قانون تشكيل شده باشد . و بدون آن هيچ ارگان و يا شخصى حق ندارد نسبت به امور ذكر شده اقدام نمايد .
هر فرد زندانى - محكوم باشد يا متهم - نبايد از حقوق اوليه خود محروم شود ، و جايز نيست مورد شكنجه روحى و يا بدنى قرار گيرد يا به گونه اى حقارت آميز و منافى حيثيت انسانى با او رفتار شود ، و اگر در اين شرايط اقرار و اعترافى از او گرفته شود ارزشى ندارد . همچنين نبايد از حق ملاقات با خانواده و بستگان و نيز از امكانات علمى و بهداشتى محروم بماند . و در صورت تعدى به يكى از حقوق ذكر شده ، شخص زندانى حق دارد به دادگاه صالحى كه مورد رضايت طرفين باشد شكايت نمايد .

( 1 ) مشروح حقوق و وظايف حكومتها و مردم در جلد دوم كتاب : " دراسات في ولاية الفقيه و فقه الدوله الاسلاميه " ، باب 6 ، فصل 51 ، و در جلد پنجم از كتاب : " مبانى فقهى حكومت اسلامى "

623