الف - اگر براى استفاده در كسب و كار خريده باشد ، بايد خمس آن را بپردازد .
ب - اگر براى استفاده خانوادگى و برآوردن نياز زندگى خريده باشد ، خمس آن واجب نيست .
ج - اگر براى هر دو باشد ، هر كدام بيشتر است ملاك مىباشد ، و چنانچه تقريبا مساوى باشند ، نصف آن را جزو سرمايه حساب كند و خمس آن را بدهد .
" مسأله 1657 " كسى كه مقدارى از در آمد خود را به تدريج براى تعمير مغازه يا آباد كردن زمين موات يا احداث باغ مصرف نموده ، بايد در آخر سال خمس آن را بپردازد ، و اگر اصل زمين آباد شده هم افزايش قيمت پيدا كرده ، بايد آخر سال خمس آن را بدهد .
ولى اگر قصد فروش زمين را ندارد و مىخواهد آن را داشته باشد ، چنانچه يك بار خمس آن را بدهد در سالهاى بعد تا زمانى كه آن را نفروخته خمس واجب نمىشود .
" مسأله 1658 " اگر درخت بيد و چنار و مانند اينها را بكارد و خمس نهال را داده باشد ، سالى كه موقع فروش آنهاست - اگر چه آنها را نفروشد - بايد خمس آنها را پس از مخارج ساليانه پرداخت كند ، ولى اگر مثلا از شاخه هاى آنها كه معمولا هر سال بريده مىشوند سودى ببرد و به تنهايى يا با سودهاى ديگر كسب از مخارج ساليانه اش زياد بيايد ، در آخر هر سال بايد خمس آن را بدهد .
" مسأله 1659 " اگر بچه نا بالغ سرمايه اى داشته باشد كه از آن سودى به دست مىآيد ، بنابر احتياط واجب بعد از آن كه بالغ شد بايد خمس آن را بپردازد .
" مسأله 1660 " كسى كه به لحاظ شان عرفى و يا براى صحت و سلامتى خود - نه براى به دست آوردن سود و منفعت - به مقدارى سرمايه احتياج داشته باشد ، ظاهرا آن سرمايه جزو مخارج او محسوب مىشود و خمس ندارد .
خمس خانه و اثاثيه :
" مسأله 1661 " هر گاه از در آمد سال چيزى مانند خانه يا ماشين سوارى يا فرش و يا ساير وسايل زندگى در بين سال تهيه كند و يا بخرد و در سالهاى بعد آن را بفروشد ، بنابر احتياط واجب خمس قيمت اصل آن را فورا بدهد ، هر چند بخواهد پول آن را بابت خانه ديگرى كه نياز دارد صرف نمايد . ولى اگر از فروش آن سودى به دست آورد ، آن سود از در آمد سال فروش مىباشد و خمس ندارد ، مگر اين كه از مخارج ساليانه زياد بيايد . و اگر خانه را در سالهاى بعد نفروشد بلكه با خانه ديگرى كه مورد نياز است مبادله نمايد خمس بر او واجب نمىشود .

293