محصول كمك نكند زكات آن يك دهم است و اگر با دلو و مانند آن آبيارى شود و به آب نهر و باران محتاج نباشد ولى با آب نهر و باران هم آبيارى شود و آنها به زياد شدن محصول كمك نكنند زكات آن يك بيستم است .
( مسأله 1874 ) اگر زراعتى را با دلو و مانند آن آبيارى كنند و در زمينى كه پهلوى آنست زراعتى كنند كه از رطوبت آن زمين استفاده نمايد و محتاج به آبيارى نشود زكات زراعتى كه با دلو آبيارى شده يك بيستم و زكات زراعتى كه پهلوى آن است يك دهم مىباشد .
( مسأله 1875 ) مخارجى را كه براى گندم و جو و خرما و انگور كرده است بنابر احتياط واجب نمىتواند از حاصل كسر نموده و ملاحظه نصاب نمايد . پس چنانچه يكى از آنها پيش از ملاحظه مخارج به " 288 " من " 45 " مثقال كم برسد بايد زكات آن را بدهد .
( مسأله 1876 ) بذرى را كه به مصرف زراعت رسانده چه از خودش بأشد يا خريده بأشد بنابر احتياط واجب نمىتواند از حاصل كسر كند و سپس ملاحظه نصاب بنمايد ، بلكه نصاب را نسبت به مجموع حاصل بايد ملاحظه نمايد .
( مسأله 1877 ) آنچه كه دولت از عين مال مىگيرد زكات آن واجب نيست مثلا اگر حاصل زراعت " 850 " كيلو گرم بأشد و دولت " 50 " كيلو گرم را بعنوان ماليات بگيرد فقط زكات در " 800 " كيلو واجب مىشود .
( مسأله 1878 ) مصارفى كه انسان پيش از تعلق زكات يا بعد از آن نموده بنابر احتياط واجب نمىتواند از حاصل كسر نموده و فقط زكات بقيه را بدهد .
( مسأله 1879 ) واجب نيست صبر نمايد تا جو و گندم به حد خرمن برسد و انگور و خرما خشك گردد و آنگاه زكات را بدهد بلكه همين كه زكات واجب شد جائز است مقدار زكات را قيمت نموده و به عنوان زكات قيمت آن را بدهد .
( مسأله 1880 ) بعد از آن كه زكات تعلق گرفت مىتواند عين زراعت يا خرما و انگور را پيش از درو كردن يا چيدن به مستحق يا حاكم شرع يا وكيل حاكم شرع مشاعا

315